Azeri ve İranlı Liderler Arasındaki Son Görüşme Ülkelerinin Yakınlaştığını Teyit Etti

Daha iki ay önce sosyal medyada pek çok kişi Azerbaycan ve İran'ın Karabağ yüzünden savaşın eşiğine geldiği spekülasyonunu yapıyordu ki bunu hayal etmek her zaman saçmaydı ancak yine de o dönemde Alt-Medya Topluluğu'ndaki pek çok kişi arasında baskın bir anlatı haline gelmişti. Sonuçta Azerbaycan'ın bir günlük terörle mücadele operasyonu, İran'ın müdahalesi olmadan bölgeyi Ermeni işgalinden başarıyla kurtardı ve aslında iki ülkenin yakınlaşmasının yolunu açtı.

Her iki ülkenin de üçüncü taraflarla, özellikle de Azerbaycan'ın İsrail'le ve İran'ın Ermenistan'la olan ilişkilerinden kaynaklanan karşılıklı şüpheler, şimdiye kadar bölgesel entegrasyon projelerinde işbirliğini engellemişti. Dezenformasyon ajanlarının korkuttuğu gibi Karabağ yüzünden aralarında bir savaş çıkmayınca bu endişeler ortadan kalktı. Kısa bir süre sonra bu iki ülke de birbirleri için bir tehdit olmadıklarını ve ekonomik ilişkilerini anlamlı bir şekilde geliştirmenin her ikisinin de yararına olacağını anladılar.

Ermenistan'ın, Moskova'nın arabuluculuğunda Kasım 2020'de imzalanan ateşkesin, Azerbaycan'ı oluşturan parçaları birbirine bağlamak için kendi toprakları üzerinden bir bölgesel entegrasyon koridoru oluşturulmasına ilişkin dokuzuncu maddesine uymayı reddederek Batı'dan etkilenen inadı, onları bir araya getirmede önemli bir rol oynadı. İran, Ermenistan'ın yapmayı reddettiği şeyi gerçekleştirmek için ortak sınırlarında köprüler ile karayolu ve demiryolu altyapısı inşa etmeyi kabul etti ve Azerbaycan bunu içtenlikle takdir etti.

Bu konu Ekim ayı başında "Tasnim News'in Son Raporları İran-Azeri İlişkilerinin Aslında İyiye Gittiğini Kanıtlıyor" başlıklı analizde ayrıntılı olarak ele alınmıştı. O yazı aynı zamanda savaş kışkırtıcısı dezenformasyonun neden önceki haftalarda ateş hattına ulaştığını ve nihayetinde hiçbir şey olmadıktan sonra sönüp gittiğini de açıklıyordu. Bu konuya aşina olmayanlar, konuyla ilgili arka plan bilgisi için önceki analizi gözden geçirmelidir, zira mevcut yazının geri kalanı bu içgörü üzerine inşa edilmiştir.

Ekonomik İşbirliği Teşkilatı'nın (EİT) yıllık zirvesi geçen hafta Özbekistan'ın başkenti Taşkent'te yapıldı ve Cumhurbaşkanı Aliyev ile Raisi bu etkinlik çerçevesinde bir araya geldi. İlkinin resmi web sitesi görüşmeleri burada haberleştirdi, şimdi daha geniş bağlamda kısaca analiz edilmeden önce detayları özetlenecektir. Cumhurbaşkanı Raisi, Azeri mevkidaşını Karabağ'ı "yıllar sonra atalarının topraklarına" döndürdüğü için överek sözlerine başladı.

Ardından "Karabağ'ın yeniden inşasında size destek olmaya ve mühendislik ve teknik alanlar da dâhil olmak üzere hizmetlerimizi sunmaya hazırız. İranlı şirketler Karabağ'ın yeniden inşasında ve genel olarak Azerbaycan'ın kalkınmasında Azerbaycanlı değerli dostlarımıza yardım etmeye hazırdır." Açıkça görüldüğü üzere, önceki savaş kışkırtıcısı dezenformasyonun hiçbir zaman gerçeklere dayanmadığı, zira İran'ın Azerbaycan'ın toprak bütünlüğünün yeniden tesis edilmesinden fayda sağlamaya hazır olduğu, bunu engellemeye değil.

Cumhurbaşkanı Raisi daha sonra şunları ekledi: "Aras Nehri üzerindeki Ağbant güzergâhı ve bu güzergâhta karşılıklı mutabakatla hayata geçirilen projeler her iki ülkenin de çıkarlarına uygundur. Bu da Azerbaycan, İran ve Nahçıvan arasındaki ulaşım bağlantılarını garanti altına almakta ve bu alandaki endişeleri ortadan kaldırmaktadır." Konuşmasının bu bölümü, İran'ın Azerbaycan'ı oluşturan parçalar arasındaki bağlantının kolaylaştırılmasında Ermenistan'ın rolünü değiştirmeye ve bundan kazanç sağlamaya hazır olduğu gözlemini güçlendiriyor.

İran lideri ayrıca "Rakiplerimizin isteklerinin aksine ilişkilerimizin her geçen gün geliştiğinden eminiz ve ilişkilerimizi engellemek isteyen ülkeler planlarını uygulayamıyor ve hayal kırıklığına uğruyorlar" dedi. Aliyev kasıtlı olarak muğlak bir ifade kullandı ancak muhtemelen Amerika, İsrail ve ayrıca Karabağ konusunda yaklaşmakta olduğu iddia edilen Azeri-İran savaşına ilişkin önceki savaş kışkırtıcısı dezenformasyonun yayılmasında büyük rol oynayan aşırı milliyetçi Batı merkezli Ermeni diasporasına atıfta bulunuyordu.

Daha sonra söz alan Cumhurbaşkanı Aliyev, İranlı mevkidaşına ülkesinin toprak bütünlüğü ve egemenliğini yeniden tesis etmesinden dolayı kendisini kutlayarak teşekkür etti. Ardından ortak bölgelerinin jeo-ekonomik geleceğinden ve Ermenistan'ın şimdiye kadar kolaylaştırmayı reddettiği ilgili bağlantı altyapısını geliştirme ihtiyacından bahsetti. Bu nedenle İran'ın daha önce üzerinde anlaşmaya vardıkları projeler aracılığıyla Ermenistan'ın rolünü üstlenmesini takdirle karşıladığını belirtti.

Azeri lider, bu kara ve demir yollarının "Kuzey-Güney Ulaşım Koridoru'nun bir başka yönü haline geleceği" umudunu dile getirdi. Ayrıca bu güzergahların "komşularımız ve ortak ülkelerimiz için erişilebilir olacağı" sözünü verdi ki bu da bu mega projenin Rusya ve Hindistan çapalarının, Azerbaycan'ın Türk müttefikinden bahsetmeksizin, bu güzergahların inşasından faydalanacağı anlamına geliyor. İran-Taliban ilişkilerinde son dönemde yaşanan iyileşme de bu yollar üzerinden daha fazla Rus ve Türk-Afgan bağlantısına yol açabilir.

İranlı mevkidaşı gibi Cumhurbaşkanı Aliyev de sözlerini şöyle bitirdi: "Önceki yıllarda bölge dışı güçlerin Azerbaycan ve İran arasındaki dostane ilişkilere müdahale etme girişimlerine tanık olduk. Bu girişimler boşa çıktı." Yine muğlak konuştu ama muhtemelen aynı aşırı milliyetçi Batı merkezli Ermeni diasporasına ve belki de geçen ay Avrupa Parlamentosu'nda ülkesini kınamak için bu lobi grubunun etkisi altında oy kullanan Batılı siyasetçilere atıfta bulunuyordu.

Resmi internet sitesi haberini, daha sonra başta Kuzey-Güney Ulaşım Koridoru ve Rusya'nın ortaklaşa inşa ettiği Rasht-Astara demiryolu olmak üzere bölgesel bağlantı projelerinin yanı sıra Ermenistan, Gürcistan, Rusya ve Türkiye arasındaki 3+3 formatını ele aldıklarını belirterek sonlandırdı. Nesnel olarak var olan ve kolayca doğrulanabilen bu gerçekler ışığında, Azeri-İran yakınlaşmasının hızla ilerlediğine şüphe yok ve bu da ortak bölgelerinin çok kutuplu dünya düzenindeki gelecekteki rolü için iyiye işaret.

Yazan : Andrew Korybko

Gazeteci / Politik Analist