Polonya'da Przewodow Soruşturması

Geçtiğimiz on gün Kiev'in Polonya'yı DTÖ'de dava etmesine, Zelenskiy'nin ülkesinin batı komşusunun Rusya'nın isteklerini yerine getirdiğini öne sürmesine, Varşova'nın savaş suçu işlediğinden şüphelenilen Ukraynalı bir "kahramanı" Kanada'dan iade etme çabalarına ve Polonya'nın geçtiğimiz Kasım ayında iki Polonyalının ölümüne neden olan olaydan Kiev'in sorumlu olduğu sonucuna varmasına tanıklık etti. Tüm bunların toplamı, ortalama Polonyalıların Ukrayna'ya ilişkin algılarının 15 Ekim'deki ulusal seçimlerden hemen önce muhtemelen daha da kötüleşeceğini söylemek yeterli olacaktır.

Rzeczpospolita'nın bu hafta başında bildirdiğine göre Polonyalı müfettişler, geçtiğimiz Kasım ayında iki Polonyalının ölümüyle sonuçlanan Przewodow olayından Ukrayna'ya ait bir S-300 hava savunma füzesinin sorumlu olduğu sonucuna vardılar. Çok kısa bir an için Üçüncü Dünya Savaşı'nın çıkma ihtimali belirdi ama neyse ki Polonyalı ve ABD'li yetkililer rejimin bu iddiasını hızla çürüttü. Zelensky hala Kremlin'in NATO topraklarına saldırdığı konusunda ısrar ediyordu ama artık Polonya saldırıyı Kiev'in yaptığını biliyor.

Bu açıklamanın zamanlaması tesadüfi değildi zira Eylül ortasından bu yana Polonya-Ukrayna ilişkilerinin kötüleşmesinin ardından geldi. Varşova, Avrupa Komisyonu'nun bu baharın başlarında yaptığı geçici anlaşmanın sona ermesi üzerine Ukrayna'dan tarım ürünleri ithalatına getirdiği yasağı tek taraflı olarak sürdürdü ve bu da Zelenskiy'nin BM Genel Kurulu'nda yaptığı konuşmada Polonya'nın Rusya'ya hizmet ettiğini öne sürmesine neden oldu. Polonya daha sonra Ukrayna'ya modern silahlar göndermeyeceğini açıkladı ve yetkilileri bu rejimi de kınadı.

Her ne kadar NATO'nun Rusya'ya karşı yürüttüğü vekalet savaşında Kiev'in rolünü desteklediklerini bir kez daha teyit etmiş olsalar da, son 19 ay boyunca ikili ilişkilere damgasını vuran hayali güven tartışmasız bir şekilde sarsıldı. Zelenskiy'nin kıdemli danışmanı Mikhail Podolyak, bu hızlı olaylar dizisinden önce bile Ağustos ayı başlarında, bu çatışmanın sona ermesiyle birlikte iki ülke ilişkilerinin tarihsel rekabetçi doğasına geri döneceğini öngörmüştü. Podolyak sadece altı hafta sonra bu noktaya geri dönüleceğini bilmiyordu.

Bu son gelişme, Zelensky'nin geçtiğimiz Cuma günü Kanada Parlamentosu'nda "kahraman" olarak onurlandırılan Ukraynalı bir Nazi'yi coşkuyla alkışlamasının ardından iki ülke ilişkilerinde yaşanan bir başka skandalın hemen ardından geldi. Kısa süre sonra bu kişinin Polonyalıları soykırıma uğratan bir tümene gönüllü olarak katıldığı ortaya çıkınca Polonya Eğitim Bakanı bu muhtemel savaş suçlusunun iadesini talep etti. Polonya-Ukrayna ilişkilerinin mevcut durumu göz önüne alındığında, bu hareket ilişkilerin bir kez daha kötüleşmesi anlamına geliyor.

Geçtiğimiz on gün içinde Kiev'in Polonya'yı DTÖ'de dava etmesi, Zelenskiy'nin ülkesinin batı komşusunun Rusya'nın isteklerini yerine getirdiğini öne sürmesi, Varşova'nın savaş suçu işlediğinden şüphelenilen Ukraynalı bir "kahramanı" Kanada'dan iade etme çabaları ve Polonya'nın geçtiğimiz Kasım ayında iki Polonyalının ölümüne neden olan olaydan Kiev'in sorumlu olduğu sonucuna varması gibi gelişmeler yaşandı. Tüm bunların toplamı, ortalama Polonyalıların Ukrayna'ya ilişkin algılarının 15 Ekim'deki ulusal seçimlerden hemen önce muhtemelen daha da kötüleşeceğini söylemek yeterli olacaktır.

İktidardaki "Hukuk ve Adalet" (PiS) partisi, "Sivil Platform" (PO) muhalefeti ve düzen karşıtı Konfederasyon partisinin güçlü meydan okumalarını savuşturmaya çalışıyor. Bu nedenle yeniden seçim platformunun merkezine ulusal güvenliği koymaya karar verdi ve bu da Polonya'nın neden nihayet Ukrayna'ya karşı durduğuna dair bir bağlam oluşturuyor. Savunma Bakanı Mariusz Blaszczak'ın tahıl anlaşmazlığına ilişkin son açıklamaları da buna uygun olarak bu tarımsal meseleye güvenlikle ilgili bir boyut kazandırdığı şeklinde yorumlanabilir.

Bu yaklaşım PiS'in daha önce bahsi geçen iki parti karşısındaki seçim çıkarlarına hizmet ediyor çünkü PO'nun ikiyüzlülük suçlamalarına karşılık olarak iktidarın ulusal güvenlik referanslarını yeniden teyit etmeyi ve Konfederasyon'un Ukrayna karşıtı destekçilerinin bir kısmını kendi tarafına çekmeye çalışmayı amaçlıyor. Nihai hedef, PO'nun önünde kalmak ve Konfederasyon'un yükselişini kontrol altına almak, böylece PO'nun PiS'e karşı, bu ikilinin gelecek seçimlerden sonra bir koalisyon hükümeti kurmayı kabul etmesi senaryosunda daha az koz sahibi olmasını sağlamak.

Bu seçim motivasyonları ve ilgili gelişmeler, Polonya'nın geçtiğimiz Kasım ayında iki Polonyalının ölümüne neden olan olaydan Kiev'in sorumlu olduğunu açıklamasının zamanlamasını doğru anlamak için gerekli zemini oluşturuyor. Bu son hamle, Ukrayna halkına olmasa da Ukrayna rejimine karşı halkın öfkesini azami ölçüde alevlendirmeyi ve PiS'in mümkün olan en geniş farkla yeniden seçilmesine yardımcı olmayı amaçlıyor.

İktidar partisi bu milliyetçi hissiyatı tamamen kontrol altına almanın imkansız olduğunu biliyor, bu nedenle son uygulamasının arkasında gizli amaçlar olabileceğinden şüphelenmek için nedenler var. Seçimlerden sonra, elbette kazanmaları koşuluyla ve Konfederasyon ile bir koalisyon hükümeti kurmak zorunda olup olmadıklarına bakılmaksızın, Ukrayna ile mümkün olan en iyi ticaret ve yatırım koşullarını sürdürmek için halk desteği istiyor olabilirler.

Bu amaçla, geçtiğimiz Kasım ayında kazara iki Polonyalıyı öldürdüğü için iflas eden Ukrayna'dan tazminat yerine bunu talep edebilirler, aksi takdirde PiS süregelen ticaret savaşını tırmandırma tehdidinde bulunabilir. Polonya'nın elindeki en önemli koz, başka hiçbir AB ülkesinin nitelik ve nicelik açısından eşine rastlayamayacağı kara ve demir yolları üzerinden neredeyse tüm üçüncü tarafların bu ülkeye erişimini kontrol etmesi ve dolayısıyla bu anlaşmazlık çözülene kadar Ukrayna ile ticaret ve yatırım ilişkilerini de engellemesi senaryosuna yol açmasıdır.

Bu durum, daha önce bu analizde açıklandığı üzere, Ukrayna'da Polonya'nın aleyhine büyük bir güç gösterisi yapan Almanya açısından daha da önemli olacaktır. Bu yeni jeostratejik meydan okumayı göz önünde bulunduran Polonya, Almanya'yı kontrol altında tutmak ve aynı zamanda Batı Ukrayna'da öngördüğü "etki alanını" güvence altına almak için bu senaryoyu ciddi bir şekilde destekleyebilir. Kiev'in Przewodow olayındaki resmi olarak kanıtlanmış rolü, bu iki hedefe ulaşmak için mükemmel bir bahane sağlıyor. 

PiS her ne sebeple olursa olsun, belki de Washington'un Polonya-Ukrayna anlaşmazlığının kontrolden çıkmasından endişelenmesi durumunda Amerikan baskısı nedeniyle bu fırsatı kullanmaktan kaçınsa bile, bu parti muhtemelen son açıklamasıyla bazı siyasi puanlar kazanacaktır. Gerçek şu ki, ortalama Polonyalılar artık Zelenskiy rejiminin inkar etmesine rağmen ellerinde iki yurttaşlarının kanı olduğunu biliyor ve bunu örtbas etmeye çalıştığı için onu affetmeleri pek olası değil.

Yazan  : Andrew Korybko

Gazeteci / Politik Analist