Pelosi'nin Tayvan'a Beklenen Ziyareti “Tek Çin” Politikasina Meydan Okuyor

ABD Başkanı Joe Biden 21 Temmuz'da Çin Devlet Başkanı Xi Jinping ile "önümüzdeki 10 gün içinde" bir telefon görüşmesi yapabileceğini söyledi. Temsilciler Meclisi Sözcüsü Nancy Pelosi'nin yaklaşan Tayvan ziyareti hakkında gazetecilerle görüşen Biden, orduya atıfta bulunarak, "Şu anda bu iyi bir fikir değil, ancak durumunun ne olduğunu bilmiyorum" dedi. Son zamanlarda Pekin, Washington'un “Tek Çin” politikasını ihlal ettiğini defalarca belirtti ve ABD provokasyonlarına karşı sert misilleme önlemleri alacağının işaretlerini verdi.

Pelosi'nin Tayvan'a yapacağı  ziyaret uzun süredir planlanıyor. Yolculuk başlangıçta Nisan için planlanmıştı, ancak Pelosi'nin COVID-19’a yakalanması nedeniyle yeniden planlandı. Şimdi ABD medyası, konuya aşina olan kaynaklara atıfta bulunarak, ziyaretin Ağustos ayında gerçekleşebileceğini söyledi. Ancak Pelosi'den veya herhangi bir ABD'li yetkiliden henüz resmi bir açıklama gelmedi.

Pelosi'nin Tayvan'a gittiğini varsayarsak, bu, üst düzey bir ABD'li yetkilinin çeyrek asırdır ilk ziyareti olacak. Ziyarete gelen son büyük ABD yetkilisi 1997'de Temsilciler Meclisi Başkanı Newt Gingrich'ti.

Pekin, Tayvan ile herhangi bir resmi temasa, her zaman sert tepki gösterdi. Pelosi'nin olası ziyareti hakkında yorum yapan Çin'in ABD Büyükelçisi Qin Gang, Washington'un “Tek Çin” politikasını baltaladığını söyledi. Çin Dışişleri Bakanlığı'nın resmi temsilcisi Zhao Lijian ise ABD'nin herhangi bir provokasyonuna kesin bir yanıt vereceğine söz verdi.

Global Times'ın eski yazı işleri müdürü Hu Xijin, Çin savaş uçaklarının Tayvan hava sahasına girip Pelosi'nin uçağına inişe kadar eşlik edebileceğini bile önerdi. Newt Gingrich'in Pekin'e muhalif bir Cumhuriyetçi olduğunu, o sırada Amerika Birleşik Devletleri Başkanı Bill Clinton'ın bir Demokrat olduğunu vurguladı. Hu Xijin'e göre Pelosi, Biden'ın müttefiki ve ortağı olarak görüldüğünden, eylemlerinin Beyaz Saray'ın izlediği genel politika çerçevesine uymadığını iddia etmek zor.

Biden, Pekin'in ziyarete tepkisinin 1997'de olduğundan çok daha keskin olabileceğini anlıyor. Liaoning Üniversitesi Amerikan ve Doğu Asya Araştırmaları Enstitüsü Direktörü Lu Chao, Beyaz Saray'ın ikili ilişkilerin kötüye gitmesini engellemeye çalıştığına inanıyor.  

Belki de bu nedenle Biden, Başkan Xi Jinping ile yaklaşan telefon görüşmesini duyurdu. Bu arada Çin tarafı, Çin Dışişleri Bakanlığı sözcüsü Wang Wenbin'in konuyla ilgili hiçbir bilgisi olmadığını söyleyerek bu düzenlemeyi doğrulamadı.

Artan gerilimlerin genel bağlamında, çoğu şey Washington'dan gelecek sinyallere bağlı olacak. Pekin, ABD'nin Üç Ortak Bildiri kapsamındaki yükümlülüklerine uymaya devam edeceğini ve Tayvan ile ilgili kırmızı çizgiyi geçmemesini umuyor.

Pelosi'nin Tayvan'ı ziyaret etmesi durumunda, bu durum yukarıda açıklanan dış politika tırmandırma riskine ek olarak, Biden için bir iç siyasi risk oluşturuyor. Ara seçimlerin arifesinde “topal ördek” ve “hasarlı mallar” olarak etiketlenmek, özellikle Biden'ın popülaritesi azalmaya devam ederken, pek olumlu bir ihtimal değil.

Aynı zamanda, Pelosi ziyareti iptal ederse, Cumhuriyetçilerden ve Kongre'deki Çin karşıtı insanlardan bir eleştiri dalgasını ateşleyebilir ve her halükarda mevcut yönetimi Çin'e karşı yeterince sert davranmamakla suçlayabilir.

Eski ABD Dışişleri Bakanı Henry Kissinger'e göre, ABD'nin Çin ile ilişkilerindeki sorun, Washington'un dış politikayı, özellikle Çin'e yönelik formüle ederken genellikle iç siyasi güdüler tarafından yönlendiriliyor olmasıdır. Nixon'ın Pekin ile ilişkiler kurma politikasını hatırlatan Kissinger, o dönemde ABD Başkanı'nın ulusal çıkarlar doğrultusunda bir dış politika oluşturduğunu ve kısa vadeli iç siyasi güdülerden etkilenmediğini kaydetti. Kissinger'a göre mevcut yönetim, Çin ile uzun ve yorucu bir “sonsuz çatışmaya” yol açıyor.

ABD'nin hangi siyasi partinin iktidarda olduğuna bağlı olarak Rusya ve Çin ile öncelikli çatışmalar arasında gidip geldiğini gören de bu tutarsız dış politikadır. Trump yönetiminde, Çin ile farklılıklar genişlerken, Moskova ile olanlar daha fazla tırmanmadı, Biden döneminde tersine döndü. Yine de Pelosi'nin Tayvan'a yapacağı ziyaretin Çin-Amerika ilişkilerini nasıl etkileyeceğini göreceğiz.

Ahmed Adel (Kahire Merkezli Jeopolitik ve Politik Ekonomi Araştırmacısı)

World Media Group (WMG) Haber Servisi