Javier Milei Kurtarıcı mı ? Soytarı mı?

Milei’nin ekonomide “şok terapisi” (radikal liberalleştirme + sıkı maliye politikası) uygulamayı savunan bir ideolojiye dayandığı zaten kampanya döneminden belliydi. Öte yandan, Milei iktidara gelir gelmez geniş çaplı düzenlemeler yapmak için “megadecreto” adı verilen büyük bir kararname çıkardı. Bu kararname aracılığıyla pek çok yasa ve düzenleme revize edildi ya da iptal edildi.

Ne tür politikalar uyguladı

Milei’nin uyguladığı veya başlattığı bazı temel politikalar şunlardı : Kamu harcamalarında büyük kesintiler ve devlet teşkilatında küçülme; bakanlıkların sayısını azaltma, kamu personelinde işten çıkarmalar.  Sübvansiyonların azaltılması / kaldırılması.  Deregülasyon / düzenleyici yükü azaltma; lgili düzenlemelerin iptalleri, mevzuat sadeleştirmeleri. Bürokrasi azaltılması, devletin işlevlerinin küçültülmesi.  Para politikası / enflasyonla savaş; Para basımını kısıtlama hedefi; enflasyonu kontrol altına alma yönelimi.  Döviz kuru ve para politikalarında bazı ayarlamalar. Borç ve mali güven sağlama; Bütçe dengesi arayışı, kamu açığını kapatmak ve kamu maliyesini iyileştirmek. Ödemeler dengesi ve dış finansman konusu kritik oldu; IMF ile ilişki, dış kredi piyasalarına erişim önemli oldu.

Uygulanan  Bu Politikalar Hangi Sonuçları Getirdi 

Milei’nin politikalarının etkisi hâlâ tartışmalı ve belirgin farklı yönleri var. Aşağıda olumlu, olumsuz ve belirsiz etkileri özetliyorum: Enflasyon düşme eğilimi gösteriyor. Örneğin, yıllık enflasyon yüzde 211 civarındayken, bazı kaynaklara göre daha makul düzeylere çekilmeye çalışılıyor. 2024’te Arjantin ilk kez uzun yıllar sonra bütçe fazlası verebildiği iddia edildi. 2024’te Arjantin ilk kez uzun yıllar sonra bütçe fazlası verebildiği iddia edildi. İlk dönemde daralma görüldü, ancak bazı sektörlerde toparlanma izleniyor. Resmi sektörde iş kayıpları bildirildi; kayıt dışı istihdam artışı gözlemleniyor. Başlangıçta yoksulluk oranı yükseldi, ancak sonra gerilediği iddiaları var. Sanayi ve inşaat gibi istihdam yoğun sektörlerde daralma; tarım, maden, finans gibi sektörlerde daha iyi performans izleniyor. Harcama kesintileri nedeniyle kamu hizmetleri baskı altında; sosyal yardım programları azaltılmış durumda. 

Değerlendirme: “Nereden” – “Nereye” ve zorluklar

Milei, Arjantin’i çok kırılgan bir ekonomik ortamdan (yüksek enflasyon, kamu maliyesi bozulmuş, resesyonda) devraldı. Politikaları, ekonomik disiplini ve enflasyon kontrolünü ön plana koydu; kamu harcamalarında sert kesintiler, düzenlemelerin kaldırılması, devletin küçültülmesi gibi liberal piyasa yönelimleri benimsedi. Bu politikalar bazı göstergelerde olumlu sonuçlar verdi: bütçe dengesi iyileşmesi, enflasyon eğiliminde düşme vb. Ama önemli riskler, zorluklar ve maliyetler de mevcut: istihdamın daralması, gelir gücünün düşmesi, sosyal hizmetlerde azalma, bazı sektörlerde çöküntü, kırılgan dış finansman durumu. Sonuç olarak, Milei ekonomiyi oldukça stresli bir noktadan almış durumda; şimdiye kadar bazı başarılar elde etmiş görünüyor, fakat “hedeflenen noktaya ulaşılmış” demek için erken. Ekonomik, sosyal ve siyasi riskler yüksek.

2025’te Temel Makro Veriler

2025 itibarıyla elimizdeki en güncel verilere dayanarak “Javier Milei döneminde Arjantin ekonomisinin durumu”nu daha nicel göstergelerle anlatalım.  Aşağıdaki göstergeler, Milei’nin devraldığı ekstrem konumdan sonra ne kadar mesafe kat edildiğini göstermede faydalı: INDEC verilerine göre yıllık tüketici fiyat endeksi artışı %33,60 oldu.  Mayıs 2025’te aylık %1,5 artış ölçülmüş; bu, beş yılın en düşük aylık artışı olarak kaydedildi. OECD raporu: 2023 sonundaki %211’den, Mayıs 2025’te yaklaşık %43,5’e gerileme gözlenmiş. Örneğin, Ağustos 2025’te ARS milyon 1.556.864 tutarında bütçe fazlası bildirildi. Örneğin, Ağustos 2025’te ARS milyon 1.556.864 tutarında bütçe fazlası bildirildi. Reuters haberine göre, 2024’te devlet birincil bütçe fazlası açıkladı. BBVA araştırması 2025 büyümesini %5,5 olarak tahmin ediyor.  Devlet istihdamında önemli kesintiler; özel sektörde de iş kayıpları bildirilmiş durumda. Milei döneminde yoksulluk oranı %52’lerden (2024 başları) %38 civarına kadar gerilediği resmi olarak bildirildi  

Ne Kadar Yol Alındı?

• Enflasyon kontrolünde görece başarı: 2023’te %200’leri geçen hiper-enflasyon seviyesinden, 2025’te %30–40’lı seviyelere düşüş oldukça önemli bir “başarı” sayılabilir.
• Mali disiplin / bütçe dengesi: Kamu maliyesinde “fazla” verme eğilimlerinin görünmesi, bütçe disiplini açısından olumlu bir sinyal sayılabilir (ancak sürdürülebilirliği önemlidir).
• Ekonomik büyüme bekleniyor: Büyüme projeksiyonları pozitif, %5’in üzerinde bir ekonomik büyüme bekleniyor — bu, toparlanma açısından umut verici bir gösterge.
• Sosyal maliyetler yüksek: İşsizlik, gelir dağılımı, kamu hizmetlerinde kesintiler gibi alanlarda olumsuz maliyetler ortaya çıkıyor.

Uyarılar

Milei, çok kötü bir noktadan devraldığı ekonomide bazı makro değişkenlerde (özellikle enflasyon, bütçe dengesi) anlamlı ilerlemeler sağlamış görünüyor. Ancak bu ilerlemeler, “orkestra şarkısı tamamlandı” anlamına gelmiyor. Özellikle istihdam, gelir adaleti, sosyal hizmetler, dış borç sürdürülebilirliği gibi alanlarda yüksek riskler devam ediyor. Ayrıca, resmi rakamların güvenilirliği tartışmalı olabiliyor; bazı eleştirmenler göstergelerin halkın gerçek deneyimleriyle örtüşmediğini söylüyor.

Enflasyon ve para politikası

Durum: 2023’te üç haneli, yüzde 200’leri aşan enflasyondan sonra aylık ve yıllık enflasyon hızla geriledi; 2025’te aylık enflasyon beş yılın en düşük seviyelerine indi ve yıllık oranlar yüzde 30– yüzde 45 bandına çekildi. 

Ne yapıldı: Hükümet para arzını kısma, para basımını frenleme ve sıkı maliye (bütçe disiplini) politikalarını önceliklendirdi. Bu sıkılaşmanın enflasyonun düşmesinde etkisi olduğu yaygın kabul görüyor. 

Not: Enflasyon hızındaki düşüş önemli ama tüketici fiyatları hâlâ yüksek; halkın alım gücü üzerindeki etkisi zamanla ölçülmeye devam ediyor.

Maliye / bütçe

Başarı: 2024’te hükümet, 14 yıl sonra ilk kez birincil bütçe fazlası açıkladı; aylık/çeyreklik bazda da sürekli birincil fazlalar ölçüldü. Bu, sıkı harcama kesintilerinin doğrudan sonucuydu.

Nasıl yapıldı: Sübvansiyonların azaltılması/kaldırılması, kamu personelinde ve projelerde kesintiler, bakanlık sayısının azaltılması ve bazı harcama kalemlerinin dondurulması.

İstihdam, büyüme ve sosyal etkiler

İşsizlik ve iş kaybı: Kamu projelerinin ve yatırımların durmasıyla özellikle inşaat gibi sektörlerde büyük iş kayıpları yaşandı; ilk yarılarda işsizlik artışı ve teknik resesyon sinyalleri bildirildi. (ör. işsizlik %5.7’den %7.7’ye yükselme; binlerce inşaat işçisi işsiz kaldı.)

Yoksulluk: Politikaların ilk etkisiyle 2024’te yoksulluk oranı kısa vadede sert şekilde yükseldi (yarıya yakın oranlar bildirildi), fakat daha sonra ikinci yarıda bazı veriler göre yoksulluk oranlarında gerileme/iyileşme sinyali geldi; bu veriler zaman içinde dalgalandı.

Net etki: Kısa vadede sosyal maliyetler (gelir kaybı, dayanışma ağlarındaki zayıflama) ağır oldu; orta vadede mali disiplin + enflasyondaki düşüşün gelire ve yatırımlara olumlu dönüşü bekleniyor ama belirsizlik yüksek.

Dış ticaret, rezervler ve borç

Ticaret: 2024’te rekor seviyede bir ticaret fazlası bildirildi (ör. ~19 milyar$), ihracat odaklı sektörler (tarım, emtia) güçlü kaldı.

Borç / IMF: Dış finansman ve IMF ilişkileri kritik kaldı — sürdürülebilir dış borç yönetimi ve erişim, reformların devamı için belirleyici. IMF ile ilişkiler ve program koşulları ekonomi politikalarını etkilemeye devam ediyor.

Yapısal reformlar — deregülasyon, piyasalaşma, devlet küçültme

Uygulamalar: “Megadecretolar”, düzenlemelerin rafa kaldırılması, bazı özelleştirme/serbestleştirme adımları ve devlet küçültme çabaları hayata geçirildi. Bu adımlar finansal piyasaların ve bazı yatırımcıların güvenini güçlendirdi; ancak toplumsal tepki ve kurumsal dirençler de oluştu.

Siyasi ve toplumsal sonuçlar — riskler

Halk algısı: Makro göstergelerde iyileşme olsa da (enflasyonun düşüşü, bütçe fazlası, ihracat dengesi), halkın büyük kesimi reformların sosyal maliyetinden rahatsız; FT ve diğer analizlerde popülaritede gerileme/uzayan hoşnutsuzluk raporlanıyor. Bu siyasi sermayeyi zayıflatabilir. 

Başlıca riskler: işsizlikin kalıcılaşması, gelir eşitsizliğinin artması, dış finansmana bağımlılık, siyasi direnç nedeniyle yapısal reformların yarım kalması.

Kısa değerlendirme — “Nereden” ve “Nereye”

Nereden: Aşırı yüksek enflasyon, düzenli bütçe açıkları, güven erozyonu, yatırımlarda çöküş, güçlü sosyal kırılganlık.

Nereye: Enflasyon ve bütçe açığında ölçülebilir iyileşme, ticaret fazlası, bazı makro istikrar sinyalleri; fakat bu iyileşme kısa vadeli sosyal maliyetlerle sağlandı ve sürdürülebilirlik hâlâ tartışmalı.

 Milei’nin Siyasi Temeli: “Anti-kast” söylemi

Milei seçimlere “kast sistemini yıkacağız” sloganıyla girdi. Buradaki kast, “devletin kaynaklarını paylaşan geleneksel siyaset sınıfı” anlamına geliyor.

Bu söylem ilk aylarda büyük halk desteği topladı çünkü toplum, yıllardır süregelen yolsuzluk, bütçe açığı ve hiper-enflasyondan bıkmıştı.

Fakat ekonomik şok terapisi, özellikle orta ve alt gelir gruplarını vurunca, “kastı cezalandırmak yerine halkı cezalandırıyor” eleştirileri arttı.

 Halk Desteğinde Değişim

En büyük kayıp, memur, işçi ve emekli kesiminde yaşandı. Ancak özel sektör girişimcileri, ihracatçılar ve bazı yatırımcı gruplar hâlâ destek veriyor. Milei tabanını, “özgürlükçü-piyasacı” kimlik ve “devleti küçültme” idealiyle korumaya çalışıyor.

Parlamento ve kurumsal denge

Milei’nin partisi La Libertad Avanza, parlamentoda azınlıkta. Yasaları geçirebilmek için merkez sağ bloklarla (özellikle PRO ve bazı radikal milletvekilleriyle) koalisyon benzeri anlaşmalar yapıyor. “Megadecreto” (70/2023) gibi geniş kararnameler çıkararak meclisi devre dışı bıraktı; bu da kuvvetler ayrılığı tartışması başlattı.2024-2025’te Anayasa Mahkemesi ve eyalet yönetimleriyle gerilimler yaşandı.

Sendikalar ve sokak tepkisi

CGT (Genel İşçi Konfederasyonu) ve CTA gibi büyük sendikalar, 2024 boyunca birkaç genel grev organize etti. Enerji sübvansiyonlarının kesilmesi, toplu taşımada zamlar ve kamu çalışanı işten çıkarmaları ciddi protestolara yol açtı. Milei bu eylemleri “kastın direnişi” olarak nitelendiriyor ve geri adım atmıyor.

Medya ve kamuoyu tartışmaları

Milei sosyal medyayı (özellikle X/Twitter) doğrudan siyasi araç olarak kullanıyor. Ana akım medya kuruluşlarını “devletçi çıkar grupları” olarak tanımlayıp eleştiriyor. Bu strateji tabanında etki yaratıyor ama kutuplaşmayı artırıyor.

Uluslararası dengeler

ABD ve İsrail’le yakın ilişkiler; Brezilya ve Çin’le ise mesafeli duruş. IMF ve Batı sermaye çevrelerinde “reformcu, kararlı” lider olarak tanımlanıyor. Ancak Latin Amerika’daki sol hükümetlerle (ör. Brezilya, Şili, Kolombiya) ilişkileri soğuk.

Genel tablo ve olası senaryolar

Reformların devamı senaryosu: Enflasyon düşmeye, büyüme başlamaya devam ederse, 2026’da ekonomik rahatlama Milei’nin yeniden yükselmesini sağlayabilir.

Toplumsal baskı senaryosu: İşsizlik ve alım gücü kaybı sürerse, 2026’da muhalefet güçlenir; sokak eylemleri ve grevler artar.

Kurumsal tıkanma senaryosu: Parlamento-yargı gerilimleri büyürse, reformlar yarım kalabilir; bu durumda ekonomik kazanımlar geçici olur.

Özetle söylemek gerekirse; Milei halka uyguladığı acı reçete ile kağıt üzerinde kısmi başarı sağlamış görünüyor. Ancak bu başarının geçici olup olmayacağı önümüzdeki birkaç yıl içerisinde netleşecek. Şu ana kadar yaşanan gelişmeler ise, Arjantin’deki Aşırı Sağcı politikaların sürdürülebilir olmadığını gösteriyor.

İlker Kaplan

World Media Group

Genel Yayın Yönetmeni