Gazi Üniversitesi’nde Uygunsuz İhale

İlerleyen süreçte gerek birinci ihale projelerinin uygunsuz ve yanlış olmasından dolayı gerek ise bütçe yetersizliğinden dolayı hastane projesi 2019 yılında eldeki imkanlar dahilinde bugünkü haline getirildi. 2014 yılında ihalesi yapılan iş 2019 yılında ikinci kulesi olmadan, enerji merkezi olmadan ve bazı imalat eksiklikleri ile; bütçe dahilinde tamamlanıp bugünkü hali ile Gazi Üniversitesi’ne teslim edildi ve  iş tasfiye edildi. Hastanenin ikinci kulesinin ve kalan işlerin tamamlanabilmesi için geçen bu üç buçuk, dört yıllık süreçte herhangi bir ihale yapılmadı. Bugünkü maliyet değeri 900- 950 milyon civarı olan bu yatırım 2019 yılından beri atıl durumda beklerken, yeni Rektörlük 2022 sonunda, tam da sene sonuna denk getirerek bir ihale düzenledi. 29.12.2022 Tarihinde yapılan bu ihale yöntem  ve teknik olarak;  verilen fiyatı açısından bir takım şaibeler barındırıyor. Yüzlerce milyon liralık bir kamu zararı oluşacağı ve işin de kesinlikle bitirilemeyeceği açıkça ortada.

“Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi Acil Servis, Onkoloji ve Yataklı Servis Binası İkmal ve II. Kısım Yapım İşi” Gazi Üniversitesi Rektörlüğü tarafından Davetiyeli (pazarlık usulü) ve Birim Fiyat Teklif almak suretiyle ihaleye çıkartıldı. İhaleye sadece üç firma davet edildi. Davet edilen firmaların özel olarak seçildiği aşikar. Şöyle ki; ihaleye sözde en düşük teklifi veren firma; üç firmanın bu ihale için ortaklaşa kurduğu bir “adi” ortaklık. Bu ne manaya gelmektedir. Esasen davetiye gönderilen firma bu üç firmadan yalnızca biridir. Davetiye gönderilen firmanın hastane bitirmek için uygun iş deneyimi ve/veya gerekli bütçesi mevcut değildir ki; bu ihaleye katılabilmek için bu işe özel bir adi ortaklık kurmuş, iki firmayı bünyesine alarak bu ihale için gerekli şartları yerine getirebilmiştir. Zaten daha ihaleye davet aşamasında bile bu firmanın iş deneyimi yetersiz olmasına rağmen özellikle, bilerek ve bir amaç için seçildiği aşikar.

İhale için seçilen metodun yanlış ve hukuksuz olduğu da aşikar. Şöyle ki; Kamu İhale Kanununa göre yapılacak yapım işleri ihalelerinde iki tür sözleşme mevcuttur; Bunlardan birisi, anahtar teslimi götürü bedel sözleşmedir. Diğeri ise; Birim fiyat sözleşmedir. Burada, yeni yapılan ihale kapsamında kamuyu zarara uğratacak durumlar çok net bir şekilde ortadadır;

Yapılacak iş daha önce idare tarafından tasfiye edilen bir yapım işidir. Ancak idarenin ihtiyaçları doğrultusunda proje revizyonu yapılarak ödenek temin edilmiş ve ihaleye çıkılmıştır. Söz konusu işin bir kısmı hastane inşaatı ikmali sınıfında, bir kısmı da yeni yapım kapsamında değerlendirilmektedir. Söz konusu işin uygulama projeleri olmasına rağmen birim fiyat teklif alınmak suretiyle pazarlık usulü ihale kapsamına alınmış ve işlem tesis edilmiştir.

Kamu İhale Kanununa göre;

Yapım işlerinde arsa temin edilmeden, mülkiyet, kamulaştırma ve gerekli hallerde imar işlemleri tamamlanmadan ve uygulama projeleri yapılmadan ihaleye çıkılamaz. İhale konusu yapım işinin özgün nitelikte ve karmaşık olması nedeniyle teknik ve malî özelliklerinin gerekli olan netlikte belirlenemediği durumlarda ön veya kesin proje üzerinden ihaleye çıkılabilir. Uygulama projesi bulunan yapım işlerinde anahtar teslimi götürü bedel teklif alınmak suretiyle ihale yapılması zorunludur. Ancak, doğal afetler nedeniyle uygulama projesi yapılması için yeterli süre bulunmayan yapım işlerinde ön veya kesin proje üzerinden ve zemin etütleri gerekmesi veya uygulamada imar ve güzergâh değişikliklerinin olması nedenleriyle ihaleden önce uygulama projesi yapılamayan, bina işleri hariç, yapım işlerinde ise kesin proje üzerinden ihaleye çıkılabilir. Bu işlerin uygulama projesi yapılabilen kısımlar için anahtar teslimi götürü bedel, uygulama projesi yapılamayan kısımlarda ise her bir kalem iş için birim fiyat teklif almak suretiyle ihale yapılabilir. Arsa temini, mülkiyet ve kamulaştırma işlemlerinin tamamlanması şartı, baraj ve büyük sulama, içme suyu isale hattı, enerji nakil hattı, trafo, trafo merkezleri, şalt tesisleri, kaptajlar, su depoları, karayolu, liman ve havaalanı, demiryolu, petrol ve doğalgaz boru hattı projelerinde aranmaz. Bu ihalede ise; uygulama projelerinin olduğu ise iki kere net bir şekilde ortadadır. Birinci olarak 2014 yılında ihale edilen işin tüm projeleri vardır. Tüm projeler olmasaydı ilk ihale anahtar teslim usule göre yapılamazdı. İkincisi ve daha vahim olanı; İdare tarafından söz konusu iş için “Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi Acil Servis, Onkoloji ve Yataklı Servis Binası İkmal ve II Kısım Yapım İşine Esas Uygulama Projeleri, Teknik Şartnameleri ve Keşif Hazırlanması Hizmet Alımı İşi” kapsamında 25.04.2022 tarihinde uygulama projeleri için ihale yapılmış olup; 495.000,00 ₺ bedel ile İlgili MÜHENDİSLİK ve MİMARLIK ŞİRKETİ’ne işi ihale etmiştir. Proje firması ise; söz konusu iş kapsamında uygulama projeleri hazırlanmış ve 28.12.2022 tarihinde tüm uygulama projelerini Gazi Üniversitesi’ne teslim etmiştir.

Uygulama projeleri yapılan işin birim fiyat teklif usulü ile ihale edilmesinin amacı tam olarak anlaşılmamaktadır. Bu kamu menfaati açısında sıkıntılar doğuracağı aşikâr bir durumdur. İhale dokümanlarındaki belgeler ve ihale sürecinde yaşananlar da ihale metodunun bir amacı olduğunu ortaya koymaktadır.

Teklif birim fiyat sözleşmelerde imalat miktarlarının cinsi ve miktarı idarelerce son derece sağlıklı bir şekilde hesaplanmalıdır. Çünkü teklif birim fiyat sözleşme usulünde, yüklenici, birim fiyat teklif cetvelinde imalat miktarı fazla (fiiliyatta miktarı az) olan iş kalemlerine düşük fiyat, imalat miktarı az (fiiliyatta miktarı çok) olan iş kalemlerine de yüksek fiyat vererek toplamda düşük teklif vermeyi, başka bir deyişle ekonomik açıdan en avantajlı teklifi vermeyi başarır ve dengesiz bir durum oluşur.  İhale dokümanlarında beton, demir, hafriyat gibi önden yapılacak imalatların metrajları çok daha az yazılmıştır. Yüklenici tarafından bu iş kalemlerine verilecek yüksek birim fiyatlar; kendisine ödenecek paranın önden ve devlet birim fiyatlarının çok çok üzerinde ödenmesine sebebiyet verirken; işin de bitirilmesine engel olacaktır. İş yarım kalacaktır. Yüklenici önden ve çok da yüksek oranlar ile alacağı karını kasasına koyup; “işin bütçesi bitti, iş tamamlanamadı” diyebilecektir.

Sonuçta, idarelerce sağlıklı metraj hazırlanmadan ihale edilen yatırım projelerinin maliyeti gereksiz artar ve kamu kaynaklarının israf edilmesine sebep olur. Zaten bu yüzdendir ki; uygulama projesi olan işler anahtar teslim ihale edilmelidir.

Pazarlık usulü ihale edilen işe; üç firmanın verdiği tekliflerin tamamının yaklaşık maliyetin çok üzerinde olduğu gözükmektedir. Yaklaşık Maliyet 1.248.305.609 TL civarında iken; en düşük teklifi “MEDSAN ENERJİ- Ber Grup Yapı- İmaj Altyapı” adi ortaklığı 1.477.721.000 TL olarak; yaklaşık maliyetin %18,36 üzerinde vermiştir. Hastane ihalelerinin Türkiye’de anahtar teslim ve açık ihale olarak yapıldığında yaklaşık yüzde 14 indirim ile yapıldığı göz önüne alınırsa; böyle bir iş, normal şartlar altında 1.048.000.000 TL’ye çok rahat bir şekilde ve işin yapılıp bitirilmesi garanti olacak şekilde ihale edilebilirdi. İşe başlarken; henüz ihale aşamasında iş 429.000.000 TL fazla bir bedel ile ihale edilmekle beraber, zarar ve tehlike bu rakam ile son bulmamaktadır.  

İş birim fiyatlı olduğu için ihaleyi alan firma 1,477.000.000 TL’nin yüzde yirmisi kadar iş artışı alabilecektir. Bu iş artışını alacağı da kesindir. Çünkü Gazi Üniversitesi Rektörlüğü Yapı İşleri Daire Başkanlığı’nın hatalı hazırladığı iş miktarları, metrajlar henüz işin başında bu yüzde yirminin tüketilmesine sebebiyet verecektir. Bu da rakam olarak ne demektir; 295.000.000 TL olarak yanlış metrajlardan gelmesi muhtemel bir ek ödeme. Yukarıdaki 429 milyonu da eklersek; bu ihale, bu iş olması gerekenden 724 milyon daha fazla bir kamu parasını tüketecektir ve işin başındaki metrajların hatalı olması sebebi ile; işin sonundaki işler bitirilmeden, iş yarım bırakılarak tasfiye edilecektir.  

Sonuç olarak Gazi Üniversitesi Rektörlüğü tarafından ihaleye çıkılan” Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi Acil Servis, Onkoloji ve Yataklı Servis Binası İkmal ve II. Kısım Yapım İşinin” birim fiyat teklif usulü yapılan ihale sonucuna göre ihale edilmesi halinde kamunun ciddi bir zararının ortaya çıkacağı kesin bir gerçek olarak ortadadır. 1.248.305.609 TL’lik bir iş özel seçilen bir firmaya 1.477.721.000 TL’ye ihale edilmiştir. Bu rakamın üzerine 295 milyon daha harcama yetkisi bulunan idare ve firma, bu parayı da harcayıp, işi tamamlayamadan işi tasfiye edeceği de hazırlanan yanlış ve hileli metrajlar ile kesindir.

Konuyla İlgili Uzmanların Yaptığı İtirazın Tam Metni Aşağıdadır

İlerleyen süreçte gerek birinci ihale projelerinin uygunsuz ve yanlış olmasından dolayı gerek ise bütçe yetersizliğinden dolayı hastane projesi 2019 yılında eldeki imkanlar dahilinde bugünkü haline getirildi. 2014 yılında ihalesi yapılan iş 2019 yılında ikinci kulesi olmadan, enerji merkezi olmadan ve bazı imalat eksiklikleri ile; bütçe dahilinde tamamlanıp bugünkü hali ile Gazi Üniversitesi’ne teslim edildi ve  iş tasfiye edildi. Hastanenin ikinci kulesinin ve kalan işlerin tamamlanabilmesi için geçen bu üç buçuk, dört yıllık süreçte herhangi bir ihale yapılmadı. Bugünkü maliyet değeri 900- 950 milyon civarı olan bu yatırım 2019 yılından beri atıl durumda beklerken, yeni Rektörlük 2022 sonunda, tam da sene sonuna denk getirerek bir ihale düzenledi. 29.12.2022 Tarihinde yapılan bu ihale yöntem  ve teknik olarak;  verilen fiyatı açısından bir takım şaibeler barındırıyor. Yüzlerce milyon liralık bir kamu zararı oluşacağı ve işin de kesinlikle bitirilemeyeceği açıkça ortada.

“Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi Acil Servis, Onkoloji ve Yataklı Servis Binası İkmal ve II. Kısım Yapım İşi” Gazi Üniversitesi Rektörlüğü tarafından Davetiyeli (pazarlık usulü) ve Birim Fiyat Teklif almak suretiyle ihaleye çıkartıldı. İhaleye sadece üç firma davet edildi. Davet edilen firmaların özel olarak seçildiği aşikar. Şöyle ki; ihaleye sözde en düşük teklifi veren firma; üç firmanın bu ihale için ortaklaşa kurduğu bir “adi” ortaklık. Bu ne manaya gelmektedir. Esasen davetiye gönderilen firma bu üç firmadan yalnızca biridir. Davetiye gönderilen firmanın hastane bitirmek için uygun iş deneyimi ve/veya gerekli bütçesi mevcut değildir ki; bu ihaleye katılabilmek için bu işe özel bir adi ortaklık kurmuş, iki firmayı bünyesine alarak bu ihale için gerekli şartları yerine getirebilmiştir. Zaten daha ihaleye davet aşamasında bile bu firmanın iş deneyimi yetersiz olmasına rağmen özellikle, bilerek ve bir amaç için seçildiği aşikar.

İhale için seçilen metodun yanlış ve hukuksuz olduğu da aşikar. Şöyle ki; Kamu İhale Kanununa göre yapılacak yapım işleri ihalelerinde iki tür sözleşme mevcuttur; Bunlardan birisi, anahtar teslimi götürü bedel sözleşmedir. Diğeri ise; Birim fiyat sözleşmedir. Burada, yeni yapılan ihale kapsamında kamuyu zarara uğratacak durumlar çok net bir şekilde ortadadır;

Yapılacak iş daha önce idare tarafından tasfiye edilen bir yapım işidir. Ancak idarenin ihtiyaçları doğrultusunda proje revizyonu yapılarak ödenek temin edilmiş ve ihaleye çıkılmıştır. Söz konusu işin bir kısmı hastane inşaatı ikmali sınıfında, bir kısmı da yeni yapım kapsamında değerlendirilmektedir. Söz konusu işin uygulama projeleri olmasına rağmen birim fiyat teklif alınmak suretiyle pazarlık usulü ihale kapsamına alınmış ve işlem tesis edilmiştir.

Kamu İhale Kanununa göre;

Yapım işlerinde arsa temin edilmeden, mülkiyet, kamulaştırma ve gerekli hallerde imar işlemleri tamamlanmadan ve uygulama projeleri yapılmadan ihaleye çıkılamaz. İhale konusu yapım işinin özgün nitelikte ve karmaşık olması nedeniyle teknik ve malî özelliklerinin gerekli olan netlikte belirlenemediği durumlarda ön veya kesin proje üzerinden ihaleye çıkılabilir. Uygulama projesi bulunan yapım işlerinde anahtar teslimi götürü bedel teklif alınmak suretiyle ihale yapılması zorunludur. Ancak, doğal afetler nedeniyle uygulama projesi yapılması için yeterli süre bulunmayan yapım işlerinde ön veya kesin proje üzerinden ve zemin etütleri gerekmesi veya uygulamada imar ve güzergâh değişikliklerinin olması nedenleriyle ihaleden önce uygulama projesi yapılamayan, bina işleri hariç, yapım işlerinde ise kesin proje üzerinden ihaleye çıkılabilir. Bu işlerin uygulama projesi yapılabilen kısımlar için anahtar teslimi götürü bedel, uygulama projesi yapılamayan kısımlarda ise her bir kalem iş için birim fiyat teklif almak suretiyle ihale yapılabilir. Arsa temini, mülkiyet ve kamulaştırma işlemlerinin tamamlanması şartı, baraj ve büyük sulama, içme suyu isale hattı, enerji nakil hattı, trafo, trafo merkezleri, şalt tesisleri, kaptajlar, su depoları, karayolu, liman ve havaalanı, demiryolu, petrol ve doğalgaz boru hattı projelerinde aranmaz. Bu ihalede ise; uygulama projelerinin olduğu ise iki kere net bir şekilde ortadadır. Birinci olarak 2014 yılında ihale edilen işin tüm projeleri vardır. Tüm projeler olmasaydı ilk ihale anahtar teslim usule göre yapılamazdı. İkincisi ve daha vahim olanı; İdare tarafından söz konusu iş için “Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi Acil Servis, Onkoloji ve Yataklı Servis Binası İkmal ve II Kısım Yapım İşine Esas Uygulama Projeleri, Teknik Şartnameleri ve Keşif Hazırlanması Hizmet Alımı İşi” kapsamında 25.04.2022 tarihinde uygulama projeleri için ihale yapılmış olup; 495.000,00 ₺ bedel ile İlgili MÜHENDİSLİK ve MİMARLIK ŞİRKETİ’ne işi ihale etmiştir. Proje firması ise; söz konusu iş kapsamında uygulama projeleri hazırlanmış ve 28.12.2022 tarihinde tüm uygulama projelerini Gazi Üniversitesi’ne teslim etmiştir.

Uygulama projeleri yapılan işin birim fiyat teklif usulü ile ihale edilmesinin amacı tam olarak anlaşılmamaktadır. Bu kamu menfaati açısında sıkıntılar doğuracağı aşikâr bir durumdur. İhale dokümanlarındaki belgeler ve ihale sürecinde yaşananlar da ihale metodunun bir amacı olduğunu ortaya koymaktadır.

Teklif birim fiyat sözleşmelerde imalat miktarlarının cinsi ve miktarı idarelerce son derece sağlıklı bir şekilde hesaplanmalıdır. Çünkü teklif birim fiyat sözleşme usulünde, yüklenici, birim fiyat teklif cetvelinde imalat miktarı fazla (fiiliyatta miktarı az) olan iş kalemlerine düşük fiyat, imalat miktarı az (fiiliyatta miktarı çok) olan iş kalemlerine de yüksek fiyat vererek toplamda düşük teklif vermeyi, başka bir deyişle ekonomik açıdan en avantajlı teklifi vermeyi başarır ve dengesiz bir durum oluşur.  İhale dokümanlarında beton, demir, hafriyat gibi önden yapılacak imalatların metrajları çok daha az yazılmıştır. Yüklenici tarafından bu iş kalemlerine verilecek yüksek birim fiyatlar; kendisine ödenecek paranın önden ve devlet birim fiyatlarının çok çok üzerinde ödenmesine sebebiyet verirken; işin de bitirilmesine engel olacaktır. İş yarım kalacaktır. Yüklenici önden ve çok da yüksek oranlar ile alacağı karını kasasına koyup; “işin bütçesi bitti, iş tamamlanamadı” diyebilecektir.

Sonuçta, idarelerce sağlıklı metraj hazırlanmadan ihale edilen yatırım projelerinin maliyeti gereksiz artar ve kamu kaynaklarının israf edilmesine sebep olur. Zaten bu yüzdendir ki; uygulama projesi olan işler anahtar teslim ihale edilmelidir.

Pazarlık usulü ihale edilen işe; üç firmanın verdiği tekliflerin tamamının yaklaşık maliyetin çok üzerinde olduğu gözükmektedir. Yaklaşık Maliyet 1.248.305.609 TL civarında iken; en düşük teklifi “MEDSAN ENERJİ- Ber Grup Yapı- İmaj Altyapı” adi ortaklığı 1.477.721.000 TL olarak; yaklaşık maliyetin %18,36 üzerinde vermiştir. Hastane ihalelerinin Türkiye’de anahtar teslim ve açık ihale olarak yapıldığında yaklaşık yüzde 14 indirim ile yapıldığı göz önüne alınırsa; böyle bir iş, normal şartlar altında 1.048.000.000 TL’ye çok rahat bir şekilde ve işin yapılıp bitirilmesi garanti olacak şekilde ihale edilebilirdi. İşe başlarken; henüz ihale aşamasında iş 429.000.000 TL fazla bir bedel ile ihale edilmekle beraber, zarar ve tehlike bu rakam ile son bulmamaktadır.  

İş birim fiyatlı olduğu için ihaleyi alan firma 1,477.000.000 TL’nin yüzde yirmisi kadar iş artışı alabilecektir. Bu iş artışını alacağı da kesindir. Çünkü Gazi Üniversitesi Rektörlüğü Yapı İşleri Daire Başkanlığı’nın hatalı hazırladığı iş miktarları, metrajlar henüz işin başında bu yüzde yirminin tüketilmesine sebebiyet verecektir. Bu da rakam olarak ne demektir; 295.000.000 TL olarak yanlış metrajlardan gelmesi muhtemel bir ek ödeme. Yukarıdaki 429 milyonu da eklersek; bu ihale, bu iş olması gerekenden 724 milyon daha fazla bir kamu parasını tüketecektir ve işin başındaki metrajların hatalı olması sebebi ile; işin sonundaki işler bitirilmeden, iş yarım bırakılarak tasfiye edilecektir.  

Sonuç olarak Gazi Üniversitesi Rektörlüğü tarafından ihaleye çıkılan” Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi Acil Servis, Onkoloji ve Yataklı Servis Binası İkmal ve II. Kısım Yapım İşinin” birim fiyat teklif usulü yapılan ihale sonucuna göre ihale edilmesi halinde kamunun ciddi bir zararının ortaya çıkacağı kesin bir gerçek olarak ortadadır. 1.248.305.609 TL’lik bir iş özel seçilen bir firmaya 1.477.721.000 TL’ye ihale edilmiştir. Bu rakamın üzerine 295 milyon daha harcama yetkisi bulunan idare ve firma, bu parayı da harcayıp, işi tamamlayamadan işi tasfiye edeceği de hazırlanan yanlış ve hileli metrajlar ile kesindir.