Çok kutuplu dünya düzeni nasıl bir düzen?

Çok kutuplu dünya düzeni nasıl bir düzen?

Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, Afganistan konusunda çok taraflı görüşmeler için Çin'i ziyaret etti ve  Çinli mevkidaşı Wang Yi'ye bu iki büyük ülkenin “çok kutuplu, adil, demokratik bir dünya düzenine” doğru ilerlemeye devam edeceğini söyledi.  Herkes  Ukrayna krizinden sonra küresel sistemik geçişin hızlandığını kabul ediyor, ancak çok az kişi nihai sonucu tahmin edebiliyor

 Çok kutuplu dünya düzeninin yapı taşları zaten yerinde dolayısıyla   bu karmaşık sürecin sonucunu  tahmin edilmesi artık kolaylaşıyor. En önemli paradigma, uluslararası hukukun temelini oluşturan BM Şartı'dır.  Okuyunca, vizyonunun gerçekten çok kutuplu olduğunu, ancak kısa süre sonra başlayan Soğuk Savaş nedeniyle bu belgenin yayınlandığı sırada hayata geçirilemediğini hatırlayacaksınız.

Sovyetler Birliği'nin 1991'de dağılmasının ardından , ABD'nin uluslararası sistemdeki baskın konumu nir süre devam etti ve tek kutuplu hegemonya 2008'den itibaren azalmaya  başladı. O dönemde patlak veren mali kriz, bu süper gücün küresel ekonomik durumunu sarstı ve diğer ülkelere fırsatlar yarattı.  G20'nin kurulması bu sonucun somutlaşmış halidir.

 Amerika'nın azalan ekonomik hegemonyasının bir başka örneği, hızla gelişen Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin ve Güney Afrika ekonomileri arasında BRICS'in oluşmasıydı.

Rusya, Hindistan ve Çin bu yapının çekirdeğini oluşturuyor ve üçlü işbirliği formatı RIC olarak biliniyor.  Bu ülkeler ayrıca, Şanghay İşbirliği Örgütü'nün (SCO) üyeleridir. BRICS'in ekonomiye odaklanmasının aksine Şanghay daha çok güvenliğe odaklanan bir işbirliği platformudur. 

 ABD'nin finansal hegemonyası, doların küresel rezerv para birimi olarak statüsüne ilişkin belirsizliğin de kanıtladığı gibi azalmakta .  Amerika ve Avrupalı müttefiklerinin Rusya'nın kendi yetki alanları dahilindeki yabancı varlıklarını dondurması, Moskova tarafından hırsızlık olarak nitelendirildi ve bu, bu bölgelerdeki hiçbir ülkenin varlıklarının siyasi nedenlerle benzer bir kadere düşmekten kaçınamayacağının da  kanıtı.  Petrol süper gücü Suudi Arabistan'ın gelecekte Çin yuanını ödeme için kabul etmeye başlayabileceğine dair raporlar da var.

Bu gerçekleşirse, bir "petroyuan" onunla rekabet edeceğinden dolar artık "petrodolar" olarak bilinmeyecek.  Bu, ABD'nin para birimini Rusya'ya, Kore Demokratik Halk Cumhuriyeti'ne, İran'a ve  on yıllardır tek taraflı olarak yaptırım uyguladığı diğer ülkelere karşı yaptığı gibi, doların hibrit savaş amaçları için kullanılmasını ortadan kaldıracak. Bu da finansal çok kutupluluğu kolaylaştıracaktır. 

IMF ve Dünya Bankası gibi uluslararası finans kuruluşlarına eskiden ABD hakimdi ve  tüm bu kurumlar hibrit savaşlar için  kullanıldı. ancak bu da Çin'in gelişmekte olan ülkelerde artan yatırım rolünün bir sonucu olarak değişiyor.  Kuşak ve Yol Girişimi (BRI), Çin'in Afrika, Asya ve Latin Amerika'daki gelişimlerine yardımcı olmak için koşulsuz krediler sağlıyor.

Sonuç olarak, ABD artık hükümetlerini IMF ve Dünya Bankası aracılığıyla manipüle edemez.

 Ayrıca, ortaya çıkan yeni dünya düzeniyle bağlantılı olarak sözedilmesi gereken askeri çok kutupluluk da var.  ABD, silahlı kuvvetlerine diğer ülkelerden daha fazla harcamaya devam etse de, Askeriye Amerika'nın siyasi hedeflerine ulaştırmakta aciz kaldığını kanıtladı. Örneğin, bir yıldan az bir süre önce ABD, neredeyse tam yirmi yıldır onlara karşı savaşmasına rağmen ülkenin kontrolünü Taliban düşmanlarına kaptırdıktan sonra utanç içinde Afganistan'dan kaçmak zorunda kaldı.

Rusya'nın hipersonik ve diğer askeri-teknik atılımları, ABD'nin sözde “füze savunma kalkanı”nın Moskova'nın nükleer ikinci vuruş yeteneklerini etkisiz hale getiremediğini gösterdi.  Böylece Rusya’yı Washington’la  nükleer şantaj masasında eşitledi . Bu, ABD'yi tüm askeri stratejisini temelden gözden geçirmeye zorlayan bir durumdur. Artık oyun değişmiştir. Ayrıca ABD bundan sonra  Rusya'ya ve  diğer ülkelere karşı da saldırganlığını kontrol altında tutmak zorunda kalacaktır.

Bu faktörlerin tümü, ABD'nin uluslararası toplum üzerindeki hegemonik etkisini zayıflatmakta  ve böylece BM'yi  başlangıçta öngörülen çok kutuplu doğasına geri döndürerek,  siyasi çok kutupluluğa katkıda bulunacaktır. Tek kutupluluk kesin olarak sona ermiş olsa da, çok kutupluluk henüz tam olarak yürürlüğe girmedi, ancak  küresel sistemsel  geçişin kaçınılmaz sonucu olarak  çok yakında yerli yerine oturacak. Çin, Rusya ve ortakları yakın gelecekte  bunun gerçekleşmesini sağlayacak.

World Media Group (WMG) Haber Servisi