Cezayir, Avrupa'nın kilit enerji sağlayıcısı olmayı hedefliyor, ancak Fas ile çatışma bir sorun

Günümüzün küresel enerji krizinde, en büyük doğal gaz ihracatçısı olan Cezayir, bundan en iyi şekilde yararlanmaya çalışıyor. BRICS genişlemesinin ortasında,  diğer Arap Birliği üyeleri Mısır ve Suudi Arabistan'ın ardından Cezayir, Kasım 2022'de gruba katılmak için başvuruda bulundu. Ülke, OPEC ve Afrika Kıtasal Serbest Ticaret Bölgesi'nin yanı sıra Arap Ticaret Bölgesi'nin bir üyesi. Hindistan, Çin ve Rusya ile iyi ilişkilere sahip - bu nedenle gelişmekte olan bir enerji gücü. Büyümek için iyi bir konumda  ancak Fas ile olan gerilimleriyle ilgili birçok bölgesel zorlukla karşı karşıya ve Washington'un Moskova ile bağlarını kesme baskılarının hedefi oluyor.

Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov Mayıs 2022'de Cezayir'i ziyaret etti ve Çin Devlet Başkanı Xi Jinping de Suudi Arabistan ziyareti sırasında Cezayir Başbakanı Aymen Benabderrahmane ile bir araya geldi ve her ikisi de ikili ilişkilerini geliştirme sözü verdi.

Cezayir, hem Moskova hem de Pekin ile gerçekten çok yakın ilişkiler sürdürdü: ilki, Kasım 2022'de Fas sınırına yakın Kuzey Afrika ülkesiyle ortak askeri tatbikatlar yaptı. Dahası, Moskova Cezayir'in silahlarının yaklaşık yüzde 80'ini sağlıyor. Cezayir aslında Hindistan ve Çin'den sonra Rusya'nın üçüncü büyük silah ithalatçısı. Çin'e gelince, en az 2013'ten beri Cezayir'in ana ihracatçısı. Daha yakın zamanlarda, Kasım 2022'de Cezayir ve Çin, beş yıllık ikinci bir stratejik işbirliği anlaşması imzaladılar. Bu, iki Avrasya gücünün ülkenin BRICS grubuna başvurusunu memnuniyetle karşılamasının nedenlerinden biri.

Cezayir'in enerji ihracatından elde ettiği beklenmedik kar, 2021'de 34 milyar dolardan 2022'de 50 milyar doları ve 2020'de yalnızca 20 milyar doları aştı. Ülke, gaz ihracatını ikiye katlamayı ve böylece yılda 100 milyar metreküpe ulaşmayı planlıyor. Dahası, 22 Aralık'ta Berlin ve Cezayir, Kuzey Afrika ülkesindeki ilk yeşil hidrojen tesisinin inşası için bir mutabakat zaptı imzaladılar. Anlaşmada Alman gaz şirketi VNG ve Cezayir'in devlete ait petrol şirketi Sonatrach yer alıyor. Tesisin 50 MW üretim kapasitesine sahip olması bekleniyor. Ayrıca Cezayir, yedek elektrik kapasitesini Avrupa'ya satmayı planlıyor.

AB Rusya'dan enerjisini ayırmaya çalışırken, Cezayir ile gaz ticaretini güçlendirmeye istekli ve bu da devam eden diplomatik çalışmaların çoğunu açıklıyor. Bunun bir kaç  işareti ise şunlar;  AB Enerji Komiseri Kadri Simson'ın Ekim 2022'de Cezayir'i ziyaret etmesi ve Fransa Başbakanı Elisabeth Borne ise Cezayirli mevkidaşı Aimene Benabderrahame ile görüşmesi...

Enerji ihracatındaki patlamayı seyreden Cezayir, diplomatik gücünü de artırmayı hedefliyor. Daha önce de belirtildiği gibi, komşu Fas ile yaşanan gerilimler hala bir sorun. Örneğin, ikincisi yakın zamanda Afrika Futbol Uluslar Şampiyonası'na (CHAN) katılımını iptal etmek zorunda kaldı çünkü Cezayir hava sahasını tüm Fas uçuşlarına kapattı - sınırlar da 1994'ten beri kapatıldı. Ekim 2021'de, o dönemde uluslararası toplumun büyük bir kısmının bu çatışmayı zor bir konu olarak görmediğini, ancak çatışma arttıkça Avrupa'daki ekonomik etkilerle bunun değişmesi gerektiğini yazdım. Ukrayna'daki mevcut çatışma, Fas-Cezayir anlaşmazlığının gündeme gelmesine katkıda bulunabilir.

Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, LePointed ile yaptığı röportajda, iki komşu arasında bir savaş çıkma olasılığına inanmadığını, ancak bazı uzmanların bunun gerçek bir risk olduğuna inandığını söyledi.

Dünya Bankası'nın 2023 tahminine göre, Cezayir enflasyonu nedeniyle Fas'ın ekonomik büyümesi Cezayir'inkinden çok daha yüksek olacak - Mısır ise Kuzey Afrika'daki en hızlı büyüyen ekonomi olmaya devam ediyor. Giderek jeopolitleşen bir dünyada, iki Mağrip ülkesinin ekonomik ve toprak anlaşmazlığı yurtdışında da siyasi sonuçlara dönüşebilir.

Washington'un Afrika'dan ve diğer bölgelerden daha fazla Rus olmayan sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) tedariki bulmak için Avrupalı müttefikleriyle birlikte çalıştığı ve ABD'nin Kuzey Afrika ülkelerinden Avrupa'ya tedarik etmek için gaz üretimini artırmalarını isterken, geleneksel Rus ortaklarına Moskova'dan uzaklaşmaları için baskı yaptığı akılda tutulmalıdır. Bir kez daha, günümüz dünyasında endüstrileri jeopolitik anlaşmazlıklardan izole etmenin nasıl zorlaştığı görülebilir. Cezayir'in Rusya ile güçlü bağları var ve hatta Morrocos (geleneksel olarak Batılı bir müttefik), Moskova konusunda “olumlu tarafsızlığı” korumaya çalışıyor.

Her durumda, hem Fas hem de Cezayir Avrupa pazarları ve diplomatik etki için rekabet ediyor. Cezayir, Avrupa'nın ana yeşil hidrojen ihracatçısı olmayı hedeflerken, Fas şu ana kadar bu sektörde öncülük etti.

Ancak zor olan gerçek şu ki, Kuzey Afrika bölgesi şu anda Avrupa'nın enerji sorunlarını çözemiyor. Avrupalı planlar ve Kuzey Afrikalı ortakların planları genellikle yerel siyasi çatışmalara karışıyor. Örneğin, Nijerya-Fas boru hattının tartışmalı Batı Sahra bölgesinde bırakma noktasına sahip olması Eski ABD Başkanı Donald Trump'ın Fas'ın Cezayir destekli Polisario Cephesi tarafından kontrol edilen bölge üzerindeki iddiasını tanıması, Rabat'taki Faslı yetkililerin ülkenin İsrail ile ilişkilerini normalleştirmesinin ardından bir tür “sterlin karşılığı” oldu. Bununla birlikte, bu Amerikan diplomatik kararı, Batı Sahra üzerindeki bir savaş hayaleti hala her iki kıtayı da rahatsız ettiğinden, bölgedeki gerilimi büyük ölçüde artırdı ve Avrupa için potansiyel kötü sonuçlar doğurdu.

Her halükarda, özetlemek gerekirse, Kuzey Afrika boru hatlarından çok güçlü bir enerji arzı beklemek çok gerçekçi olmaz ve Avrupa'nın ekonomik, endüstriyel ve enerji krizi çıkmazda kalır.

Yazar: Uriel Araujo, uluslararası ve etnik çatışmalara odaklanan araştırmacı