Zeytinin geleceği sürdürülebilirlikte
Türkiye’de tüm zeytin ve zeytinyağı ihracatçılarının çatı kuruluşu Ege Zeytin ve Zeytinyağı İhracatçıları Birliği, iklim krizini ve buna karşı yeni bir ekonomik büyüme stratejisi sunan Avrupa Birliği (AB) Yeşil Mutabakat sürecinin sektöre etkilerini İklim Değişikliği ve Sürdürülebilir Tarım: Zeytinin Geleceği Çalıştayı’nda ele aldı.
“İklim değişikliği ve zeytincilik sektörüne etkileri” başlıklı birinci oturum; Ticaret Bakanlığı İhracat Genel Müdür Yardımcısı Musa Demir, Tariş Zeytin ve Zeytinyağı Kooperatifleri Birliği Genel Müdürü S. Güngör Şarman, FAO Türkiye Temsilci Yrd. Dr. Ayşegül Selışık, İstanbul Bilgi Üniversitesi DTÖ Kürsüsü Başkanı Dr. N. Pınar Artıran, Global Compact Türkiye Genel Sekreteri Melda Çele’nin katılımıyla gerçekleşti.
“İklim değişikliği ve sürdürülebilirlik ekseninde Türkiye ekonomisi” başlıklı ikinci oturumda ise Ayvansaray Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Emre Alkin, sürdürülebilir ekonomiyle ilgili öngörülerini paylaştı.
Ticaret Bakanlığı, Türkiye İhracatçılar Meclisi ve sektörde faaliyet gösteren paydaşların katılımlarıyla düzenlenen çalıştayda 2020 yılında en çok ambalajlı zeytin ve zeytinyağı ihracatı yapan ihracatçılara yönelik ödül töreni de düzenlendi.
Ticaret Bakanlığı İhracat Genel Müdür Yardımcısı Musa Demir, uluslararası iklim değişikliği süreci ve Türkiye’nin iklim politikası, emisyon yoğun sektörlerde ihracat, karbon kaçağı, sınırda karbon düzenlemeleri, AB Yeşil Mutabakatı, zeytinyağında dünya üretimi ve Türkiye’nin zeytinyağı ihracatını değerlendirdi.
Gülle: Sektörümüzün ihracatı 270 milyon dolara ulaştı
Türkiye İhracatçılar Meclisi Başkanı İsmail Gülle, “2021/22 sezonu için 235 bin ton zeytinyağı rekoltesi bekleniyor. Bu alanda geçtiğimiz yıla göre yüzde 32’lik bir artış var. Sektörümüzün yılın ilk 11 ayındaki ihracatı, Geçtiğimiz yıla göre yüzde 12 artışla 270 milyon dolara ulaştı. En çok ihracat gerçekleştirdiğimiz ilk 3 ülke, 52 milyon dolarla ABD, 38 milyon dolarla Almanya ve 28 milyon dolarla Irak oldu. Son 10 yıldır en fazla üretim yapan İspanya, İtalya ve Yunanistan’ı küresel iklim değişikliği oldukça etkiliyor. Belli bölgelerde artık var-yok yılları söz konusu. Bizim ülkemizde ise, üretim noktasında makas giderek daralıyor. Bu, son derece ümit verici bir gelişme.” dedi.
Zeytinyağı ihracatımızda bu yıl 50 bin tonu hedefliyoruz
Gülle, İspanya’nın 1 milyon 403 bin ton üretimle birinci, İtalya 371 bin ton ile ikinci sırada, Türkiye’nin ise üretimde bu ülkelerin ardından üçüncülükte yarıştığını anlattı.
“Diğer ülkelerin rekoltesinde yaşanan bu düşüşler, ülkemiz için ciddi bir fırsat sağlıyor. Zeytin kültürünün olmadığı bir ülkeye, sıfırdan ürün satmak zorlukları olan bir süreç. Ancak bugün geldiğimiz konumda tedarik sıkıntısı yaşanan bu ülkelerden ürün alan pazarlara erişme imkanına sahibiz. Zeytinyağı ihracatımızda bu yıl 50 bin tonu hedefliyoruz. İhracatçılarımızın mümkün olduğunca dökme zeytinyağı ihracatı yerine, ambalajlı ve markalı ihracata yönelmelerini istiyoruz. Türkiye, İtalya ve Yunanistan gibi pazarları, dikili ağaç sayısında geride bıraktı. Bu zenginliği, katma değere dönüştürmemiz gerekiyor.” dedi.
Yeşil dönüşüm eylem planları
TİM tarihinde ilk kez İklim Değişikliği Komitesini kurduklarından bahseden Gülle, TİM Kadın Konseyi bünyesinde de “Sürdürülebilirlik ve İklim” başlıklarında alt çalışma komiteleri oluşturduklarını sözlerine ekledi.
“İhracatçılarımıza, TİM ve birlik çalışanlarımıza yönelik İklim değişikliği, Yeşil Mutabakat ve Sürdürülebilirlik alanında teknik eğitimler verdik. Sınırda karbon uygulamaları ve yeşil dönüşüm süreçleri ile ilgili ulusal ve uluslararası birçok proje hazırladık. Bununla beraber, İhracatçılarımızın sektörel sorularını yanıtlamak amacıyla ALO TİM bünyesinde Yeşil Hat oluşturduk. Sürdürülebilirlik Eylem Planı çerçevesinde “İklim Sohbetleri” serisine de başladık. Geçtiğimiz Haziran ayında TİM Sürdürülebilirlik Eylem Planı yol haritamızı kamuoyu ile paylaştık. Sektörel eylem planlarının hazırlanmasına yönelik çalışmalarımız devam ediyor.”
Türkiye zeytin ağacı varlığında dünyada ikinci
Ege Zeytin ve Zeytinyağı İhracatçıları Birliği Yönetim Kurulu Başkanı Davut Er, “Dünya zeytin ağaç varlığı bakımından, İspanya 330 milyon ağaç varlığıyla ilk sırada yer almaktadır. Ülkemiz 193 milyon ağaç varlığıyla 2’inci sırada yer almasına rağmen, sofralık zeytin üretiminde yıllara göre 2’inci ve 3’üncü sıralarda, zeytinyağında ise 3’üncü ve 5’inci Sıralarda yer almaktadır. Buradan anlaşılacağı üzere ağaç başına verimlilikte rakip üretici ülkelerin gerisinde kalmaktayız. Ülke olarak bizim dünya zeytin ve zeytinyağı ticaretinde daha fazla söz sahibi olmamız ve ihracatta sürekliliği sağlamamızın yolu üretim artışından ve istikrarlı üretimden geçmektedir.” dedi.
Ağaç varlığımız 300 milyona ulaştırılmalı
Zeytin ağaçlarının ağırlıklı olarak kıraç topraklarda yetişen, kuraklığa dayanıklı bir bitki olduğundan bahseden Er, ülkedeki zeytinliklerin büyük bir kısmının sulama altyapısından yoksun olduğunu vurguladı.
“Ağaç başına verimi artırabilmek için, damla ve basınçlı sulama sistemleri kurulmalı ve elektrik harcamaları, mazot ve gübre gibi çiftçilere yönelik destekler artırılmalıdır. Tarım ve Orman Bakanlığı verilerine göre ülkemizde 193 milyon zeytin ağacı bulunmaktadır. Ülkemiz ağaç varlığının en az 300 milyona ulaştırılması için Tarım ve Orman Bakanlığımızca fidan ve dikim desteklerinin sürdürülmesini istiyoruz. Ancak zeytin ağaç varlığı artırılırken, ihracat sektörümüzün ihtiyaçları da gözetilmeli, doğru çeşitlerin, doğru yörelerde dikimi desteklenmelidir.”
Çiftçinin girdi maliyetleri düşürülmeli, ürün fiyatları uyumlu hale getirilmeli
Davut Er, “Manisa-Uslu, Domat ve Çelebi, Aydın-Memecik ve Çelebi, Bursa-Gemlik, Nizip-Kilis, Hatay-Savrani yağlık gibi türlerin desteklenmesi ile hem ihracatımızın iri taneli zeytin ihtiyacı, hem de yağlık zeytin ihtiyacımız doğru çeşitlerle karşılanmış olacaktır. Üreticimizin en büyük sorunu fiyat gibi görülsede, esas sıkıntı üretimdeki girdi maliyetlerinin yüksekliği ve bunun sonucunda ürün fiyatının yüksek oluşmasıdır. Sektör olarak beklentimiz, çiftçinin girdi maliyetlerinin düşürülmesi ve sonuç olarak ürün fiyatlarının rakip üretici ülkelerle uyumlu hale getirilmesidir. Bu sayede, hem iç piyasada tüketici uygun fiyata sağlıklı zeytin ve zeytinyağına erişebilecek, hem de ihracatçımız dünya piyasalarına sunmak üzere sürdürülebilir markalar yaratabilecektir.” dedi.
Ambalajlı yüksek katma değerli zeytin zeytinyağı ihracatı vurgusu
İhracatçıya sağlanan desteklerin arttırılması ve ambalajlı prina yağı ihracatına da destek sağlanması gerektiğine değinen Er, sektör olarak öncelikli hedeflerinin zeytin ve zeytinyağının ihracatının ambalajlı ve sürdürülebilir şekilde devamının sağlanması olduğunun altını çizdi.
“Ülkemiz zeytinyağı üreten ülkeler arasında kişi başına en az tüketen ülke konumundadır. Toplam tüketimimiz 140-150 bin ton civarında tahmin edilmektedir. Kişi başı tüketim 2 kg’ın altındadır. Üretici ülkelerden Yunanistan, İtalya, İspanya gibi ülkelerde kişi başına zeytinyağı tüketimi ise 10-15 kg arasında değişmektedir. Sektör olarak hedefimiz Türkiye'deki zeytinyağı tüketimini kısa vadede 5 kg seviyesine çıkarmak olup, bu hedefe ulaşılabilmesi için zeytinyağında %8 olan KDV oranının %1'e indirilmesi tüketimin arıtılması için önem arz etmektedir.”
Hedef 1 milyar dolar
2020/21 ihraç sezonunda sofralık zeytin ihracatının 88,5 bin ton ve 150 milyon dolar, zeytinyağı ihracatının 45 bin ton ve 135 milyon dolar olarak gerçekleştiğini açıklayarak sözlerini şöyle noktaladı:
“Son iki sezonda en fazla ihracat yaptığımız ülkeler Sofralık zeytinde; Almanya, Irak, Romanya, ABD ve Bulgaristan olurken, Zeytinyağında ise ABD, İspanya Japonya İran ve Suudi Arabistan şeklinde sıralanıyor. Önümüzdeki yıllarda, üretici ve ihracatçılarımızın daha fazla desteklenmesi ve beklediğimiz üretim artışının gerçekleşmesiyle birlikte ihracatımızın ilk fırsatta 1 milyar dolara ulaşması hedeflenmektedir. Yönetim Kurulu olarak, zeytin ve zeytinyağımızı kutulu, ambalajlı ve yüksek katma değerli ihraç edebilmek için tüm gücümüzle çalışmaya devam ediyoruz.”
2020 yılında en çok ambalajlı zeytin ve zeytinyağı ihracatı yapan firmalar;
AMBALAJLI ZEYTİN SIRALAMA
1 EKER GIDA NAK.İNŞ.SAN.TİC.LTD. ŞTİ.
2 MAROLİ GIDA SANAYİ VE DIŞ TİCARET A.Ş
3 YUNUSLAR TARIM ÜR. GIDA İNŞ. TUR. NAK. SAN. VE DIŞ TİC. LTD. ŞTİ
4 ZER YAĞ SANAYİ VE TİCARET A.Ş.
5 GÜNKAR İNŞAAT GIDA TEKSTİL NAK. İTH. İHR. SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ
6 TOPRAK ZEYTİN ZEYTİNYAĞI GIDA TARIM ÜR. HAY. SAN.İ VE TİC. LTD. ŞTİ.
7 AYDONA GIDA İNŞ. NAK.OTO.SAN.İÇ VE DIŞ TİC.LTD.ŞTİ.
8 AGME GIDA SANAYİ VE TİCARET LİMİTED ŞİRKETİ
9 SALTAY DIŞ TİC.LTD.ŞTİ.
10 ALRAYYAN GIDA İÇ VE DIŞ TİCARET LİMİTED ŞİRKETİ
AMBALAJLI ZEYTİNYAĞI SIRLAMA
1SAVOLA GIDA SANAYİ VE TİCARET A.Ş.
2 KOZMOPOLİTAN GIDA SANAYİ VE TİCARET A.Ş.
3 YONCA GIDA SANAYİ İŞLETMELERİ İÇ VE DIŞ TİCARET A.Ş.
4 VERDE YAĞ BESİN MADDELERİ SANAYİ VE TİCARET A.Ş.
5 ALHATOĞLU ZEYTİNCİLİK GIDA SANAYİ VE TİCARET LTD.ŞTİ.
6 TİCARET VE SANAYİ KONTUVARI TÜRK A.Ş.
7 ZER YAĞ SANAYİ VE TİCARET A.Ş.
8 KÜÇÜKBAY YAĞ VE DETERJAN SANAYİ A.Ş.
9 POYRAZ ZEYTİNYAĞI TARIM SANAYİ VE TİCARET A.Ş.
10 A.KUARTET GIDA PAZARLAMA İÇ VE DIŞ TİCARET LTD.ŞTİ.