Sürdürülebilir Gelecek

 ÖZET

Bu makale, artan çevresel sorunlar ve kaynak kısıtlamaları bağlamında, Ürün Yaşam Döngüsü Yönetimi (PLM)'nin sürdürülebilir üretim ve tedarik zinciri süreçlerine entegrasyonunun önemini incelemektedir. PLM, ürünün tasarım, üretim, kullanım ve geri dönüşüm aşamalarında bilgi akışını optimize ederek; geri dönüştürülebilir malzeme kullanımını, enerji verimliliğini ve atık yönetimini iyileştirmeye yönelik stratejiler geliştirmeyi mümkün kılmaktadır.

Ayrıca, tedarik zincirinde sürdürülebilirlik kriterlerine uygun tedarikçi seçimi ve çevresel etkilerin izlenmesi, veri odaklı sistemler ve dijital teknolojiler (IoT, yapay zeka, dijital ikiz, bulut çözümleri) aracılığıyla desteklenmektedir. Bununla birlikte, farklı bilgi sistemleri arasında veri entegrasyonu, kültürel adaptasyon süreçleri ve yüksek maliyetler gibi uygulama zorluklarının aşılması gerekmektedir.

Bu çalışmanın temel amacı, PLM’nin sürdürülebilir üretim ve tedarik zinciri yönetimi üzerindeki etkilerini analiz ederek, sağladığı avantajları ortaya koymak ve karşılaşılan engellere yönelik çözüm önerileri sunmaktır.

1. 1.     Giriş
   

Sürdürülebilirlik, günümüzde hem bireyler hem de işletmeler için kritik bir kavram haline gelmiştir. İklim değişikliği, doğal kaynakların tükenmesi ve çevresel kirlilik gibi küresel sorunlar, sürdürülebilirlik anlayışının önemini artırmaktadır. Bu sorunlar, yalnızca çevresel etkilerle sınırlı kalmayıp, ekonomik ve sosyal boyutları da kapsamaktadır. Örneğin, iklim değişikliği, tarım, su kaynakları ve enerji üretimi gibi alanlarda büyük tehditler oluşturmakta ve bu durum, işletmelerin sürdürülebilirlik hedeflerine ulaşmalarını zorlaştırmaktadır [1]. İşletmeler üzerindeki sürdürülebilirlik baskısı giderek artmakta ve bu durum, şirketlerin çevresel ve sosyal sorumluluklarını yerine getirmelerini zorunlu kılmaktadır. Kurumsal sosyal sorumluluk (KSS) uygulamaları, işletmelerin çevresel maliyetleri azaltma ve sürdürülebilirlik hedeflerine ulaşma çabalarını desteklemekte, bu da rekabet avantajı sağlamaktadır [2]. Sürdürülebilirlik, artık sadece bir tercih değil, aynı zamanda bir zorunluluk haline gelmiştir; bu nedenle işletmeler, sürdürülebilirlik stratejilerini geliştirmek ve uygulamak için daha fazla çaba sarf etmektedir [3]. Ürün Yaşam Döngüsü Yönetimi (PLM), bir ürünün tasarımından, üretimine, dağıtımına ve nihayetinde geri dönüşümüne kadar olan tüm aşamaları kapsayan bir yönetim yaklaşımıdır. PLM'nin temel amacı, ürünle ilgili tüm bilgilerin ve süreçlerin etkin bir şekilde yönetilmesini sağlamaktır [4]. Bu bağlamda, PLM, sürdürülebilirlik hedeflerine ulaşmada önemli bir araç olarak öne çıkmaktadır. PLM, ürün geliştirme süreçlerinde bilgi akışını etkin bir şekilde yöneterek, kaynakların daha verimli kullanılmasına ve çevresel etkilerin azaltılmasına katkıda bulunmaktadır [3]. Ayrıca, dijitalleşme ile birlikte PLM uygulamaları, sürdürülebilirlik hedeflerine ulaşmada daha da önemli hale gelmiştir [5]. Bu makalenin amacı, PLM'nin sürdürülebilir bir geleceğe katkı sağlama potansiyelini ve önemini vurgulamaktır. PLM uygulamalarının, işletmelerin sürdürülebilirlik hedeflerine ulaşmalarında nasıl bir rol oynadığını incelemek, bu süreçte karşılaşılan zorlukları ve fırsatları değerlendirmek, sürdürülebilirlik anlayışının işletmeler üzerindeki etkilerini anlamak bu çalışmanın kapsamını oluşturmaktadır.

2  PLM'nin Sürdürülebilirlik Açısından Faydaları

2.1 Ekolojik Tasarım ve Çevre Dostu Ürün Geliştirme

• Malzeme Seçimi ve Geri Dönüştürülebilirlik: PLM sistemleri, sürdürülebilir tasarım süreçlerini destekleyerek malzeme seçimini optimize eder. Özellikle geri dönüştürülebilir malzemelerin kullanımını teşvik eder ve sürdürülebilir tasarım kararlarını kolaylaştırır [6]. PLM, malzeme ve bileşen yönetimini sağlayarak, tasarım sürecinde geri dönüştürülebilir malzemelerin entegrasyonunu mümkün kılar [7].
• Enerji Verimliliği ve Atık Azaltma: PLM sistemleri, enerji verimliliğini artırmak ve atık miktarını azaltmak için önemli avantajlar sunar. Enerji tüketiminin optimize edilmesini sağlayan veri analizleri ve atık yönetimi stratejileri geliştirir [8]. Ayrıca, PLM’nin sunduğu veri analitiği araçları, tasarım süreçlerinde enerji tüketimini ve atık üretimini en aza indirmek için kullanılır [1].
• Yaşam Döngüsü Değerlendirmesi (LCA) ve PLM Entegrasyonu: PLM ve LCA entegrasyonu, ürünlerin çevresel etkilerini yaşam döngüsü boyunca izlemeyi ve sürdürülebilir tasarım kararlarını desteklemeyi mümkün kılar [7]. Bu entegrasyon sayesinde malzeme seçimi ve üretim süreçleri daha doğru analiz edilebilir, böylece sürdürülebilirlik odaklı kararlar alınabilir [9].
• Çevreye Duyarlı Malzeme Veri Tabanları ve PLM Sistemleri: PLM sistemleri, çevreye duyarlı malzeme veri tabanları ile entegre çalışarak, tasarımcıların çevresel etkileri düşük malzemeleri tercih etmesine yardımcı olur. Bu entegrasyon, sürdürülebilir tasarım süreçlerini destekler ve çevresel etkiyi en aza indirmek için gerekli bilgileri sağlar [10][11].

2.2 Kaynak Verimliliği ve Atık Yönetimi

 

• PLM ile Üretim Süreçlerinin Optimizasyonu ve Kaynak Kullanımının Azaltılması: PLM, üretim süreçlerini daha verimli hale getirerek kaynak tüketimini azaltır ve sürdürülebilirliği artırır. Yalın Yönetim (LM) ve Döngüsel Ekonomi (CE) prensiplerinin entegrasyonu, kaynak optimizasyonu ve atık minimizasyonunu teşvik eder. Ayrıca, Endüstri 4.0 teknolojileri ile PLM’nin entegrasyonu, üretim süreçlerinin daha akıllı ve verimli hale gelmesini sağlar [12][13].
• Atık Oluşumunun Önlenmesi ve Geri Dönüşüm Süreçlerinin İyileştirilmesi: Döngüsel ekonomi modelleri, atıkların kaynak olarak ekonomiye kazandırılmasını hedefleyerek çevresel etkileri azaltır [14]. Atık yönetimi sistemlerinin optimizasyonu, geri dönüşüm süreçlerinin etkinliğini artırabilir. Örneğin, e-atık yönetimi ve çevresel yönetim sistemleri, sıkı mevzuatlarla desteklenerek daha verimli hale getirilebilir [15]. Ayrıca, biyogaz üretimi ve atık yakma gibi enerji dönüşüm yöntemleri atık yönetiminde önemli rol oynar [16].
• Döngüsel Ekonomi Prensiplerinin PLM ile Desteklenmesi: Döngüsel ekonomi, ürünlerin ve malzemelerin değerini uzun vadede koruyarak doğal kaynak kullanımını azaltmayı amaçlar. PLM, ürün yaşam döngüsü boyunca kaynak kullanımını optimize eder ve atık oluşumunu en aza indirerek sürdürülebilir kalkınmaya katkı sağlar [17][18]. Aynı zamanda, geri dönüşüm ve yeniden üretim süreçlerini destekleyerek atıkların yeniden kullanıma kazandırılmasını mümkün kılar [13].

2.3 Tedarik Zinciri Sürdürülebilirliği

• PLM ile Tedarik Zinciri Boyunca Çevresel ve Sosyal Etkilerin İzlenmesi ve Yönetimi: PLM, tedarik zinciri boyunca çevresel ve sosyal etkilerin izlenmesini ve yönetilmesini sağlar. Dijital yaklaşımlar ve veri odaklı sistemler sayesinde tedarik zincirinde şeffaflık ve izlenebilirlik artırılarak, sürdürülebilirlik hedeflerine ulaşmak için gerekli önlemler alınabilir [19]. Ayrıca, PLM sistemleri, tedarik zincirindeki paydaşların sürdürülebilirlik standartlarına uyumunu izleyerek sosyal ve çevresel sorumlulukların yerine getirilmesini sağlar [20].
• Sürdürülebilir Tedarikçi Seçimi ve Denetimi:Sürdürülebilir tedarikçi seçimi, tedarik zincirinin sürdürülebilirliğini artırmak için kritik bir adımdır. Bu süreç, ekonomik, çevresel ve sosyal kriterlerin dikkate alındığı çok kriterli bir değerlendirme gerektirir. Analitik Hiyerarşi Süreci (AHP) ve VIKOR gibi yöntemler, sürdürülebilir tedarikçi seçiminde kullanılabilir ve tedarik zincirinin rekabet gücünü artırabilir [21][22]. Ayrıca, blockchain tabanlı sistemler tedarikçi seçiminde şeffaflığı artırarak, dolandırıcılık ve insan hatası risklerini azaltabilir [20].
• Tedarik Zinciri Şeffaflığının Arttırılması:Tedarik zinciri şeffaflığının artırılması, sürdürülebilirlik hedeflerine ulaşmada önemli bir faktördür. Dijitalleşme ve veri odaklı yaklaşımlar sayesinde tedarik zincirinde şeffaflık sağlanarak şirketlerin sosyal ve çevresel sorumluluklarını daha etkin bir şekilde yönetmeleri mümkün olur [27]. Blockchain teknolojisi, tedarik zincirinde izlenebilirliği artırarak sürdürülebilir tedarikçi seçim süreçlerini destekler ve tedarik zincirinin genel sürdürülebilirliğini iyileştirir [20]. Sürdürülebilir tedarik zinciri yönetimi (SSCM) çerçevesinde, izlenebilirlik ve stratejik risk değerlendirmesi gibi alanlarda dijital yaklaşımlar kullanılabilir [19].

 

3 PLM'nin Sürdürülebilirlik Uygulamaları ve Örnekleri

• Farklı Sektörlerden Sürdürülebilirlik Odaklı PLM Uygulamaları:Otomotiv, tekstil ve elektronik gibi farklı sektörlerde sürdürülebilirlik temelli PLM uygulamaları giderek daha fazla önem kazanmaktadır. Otomotiv alanında, GreenPLM kavramı; ürün yaşam döngüsünün çeşitli evrelerine uygun sürdürülebilirlik ölçütlerinin belirlenmesi ve analiz edilmesi için metodik bir yaklaşım sunar [23]. Tekstil ve moda sektörlerinde ise, PLM; süreçlerin optimize edilmesi ve sürdürülebilirlik, izlenebilirlik ile şeffaflık gibi zorlukların üstesinden gelinmesi için stratejik bir araç olarak öne çıkmaktadır [24]. Elektronik sektöründe ise, akıllı ürünlerin birbirleriyle ve diğer sistemlerle etkileşim kurarak çevresel etkileri minimize etmesi, kapalı döngü yaklaşımıyla ürün yaşam döngüsü yönetimine güzel bir örnek teşkil etmektedir [25].
• Başarılı Şirketlerin Örnek Olay İncelemeleri ve Elde Ettikleri Sonuçlar: Başarılı şirketlerin sürdürülebilir PLM uygulamaları, çevresel performanslarını iyileştirmek adına önemli kazanımlar sağlamakta ve başarılı sonuçlar elde etmektedir. Örneğin, telekomünikasyon sektöründe, PLM sistemleri, sürdürülebilirlik ve kârlılık hedeflerine uygun ürün ve hizmetlerin geliştirilmesi için bütünsel bir yaklaşım sunmaktadır [26]. Ayrıca, sürdürülebilir tedarik zinciri yönetimi (sSCM) ile entegre olmuş PLM yazılımları, şirketlerin çevresel performanslarını geliştirmelerine olanak tanımaktadır [27].
• PLM Sistemlerinin Çevresel Performans Göstergeleri ile Entegrasyonu: PLM sistemlerinin çevresel performans göstergeleriyle entegrasyonu, sürdürülebilirlik hedeflerine ulaşmada hayati bir öneme sahiptir. Otomotiv sektöründe, GreenPLM yaklaşımı; ürün yaşam döngüsünün ilk aşamalarına uygun belirleyici yeşil ölçütleri tanımlayarak, bu ölçütlerin potansiyel veri kaynaklarıyla eşleştirilmesini mümkün kılmaktadır [23]. Ek olarak, PLM verilerinin sürdürülebilir tedarik zinciri yönetiminde kullanılması, ürün yaşam döngüsünün her evresinde çevresel uygulamaların etkin şekilde hayata geçirilmesini sağlar [27].
• Sürdürülebilirlik Raporlaması ve PLM Verilerinin Kullanımı: PLM verilerinin etkin biçimde değerlendirilmesi, sürdürülebilirlik raporlamasının kapsamını genişleterek doğruluğunu artırır. PLM sistemleri, ürün yaşam döngüsünün her aşamasından veri toplayarak, sürdürülebilirlik raporlamasında kullanılabilecek zengin bir bilgi kaynağı sunar [28]. Bu sayede, firmalar sürdürülebilirlik performanslarını düzenli olarak takip edip, gerekli iyileştirmeleri gerçekleştirebilirler [29].

4. PLM ve Dijitalleşme ile Sürdürülebilirlik

• Endüstri 4.0 ve Dijital Teknolojilerin PLM ile Entegrasyonunun Sürdürülebilirliğe Katkıları: IoT, büyük veri ve yapay zeka gibi Endüstri 4.0 teknolojilerinin entegrasyonu, üretim süreçlerinin optimize edilmesine katkı sağlayarak sürdürülebilirliği desteklemektedir. Bu teknolojiler, üretim verimliliğini artırırken atık miktarını azaltmak ve enerji tüketimini optimize etmek suretiyle ekonomik ve çevresel performansı iyileştirir. Ayrıca, dijital tedarik zinciri platformları, bu teknolojilerin etkisini güçlendirerek sürdürülebilirlik hedeflerine ulaşmayı kolaylaştırır. Endüstri 4.0 teknolojilerinin sürdürülebilir kalkınma hedefleriyle uyumlu çalışması, çevresel performansı geliştirmekte ve ekolojik dengeye katkı sağlamaktadır [30].
• Dijital İkiz Teknolojisinin Ürünlerin Çevresel Etkilerini Simüle Etmede Kullanımı: Dijital ikiz teknolojisi, üretim süreçlerinin simülasyonunu gerçekleştirerek enerji tüketimini ve karbon ayak izini azaltmada kritik bir rol oynar. Gerçek zamanlı verilerle süreçlerin optimize edilmesi, enerji kullanımında %10’a varan azalma ve karbon ayak izinde belirgin düşüşler sağlamaktadır [31]. Ayrıca, dijital ikiz uygulamaları, lojistik süreçlerde de operasyonel verimliliği artırarak çevresel etkilerin minimize edilmesine yardımcı olur [32].
• Bulut Tabanlı PLM Çözümlerinin Avantajları ve Çevresel Etkileri: Bulut tabanlı PLM çözümleri, veri yönetimi ve iş süreçlerini daha etkin hale getirerek sürdürülebilirliğe katkıda bulunur. Bu çözümler, enerji tüketimini düşürmek ve kaynak kullanımını optimize etmek suretiyle çevresel etkiyi azaltır. Esneklik ve ölçeklenebilirlik sunan bulut tabanlı sistemler, işletmelerin sürdürülebilir tedarik zinciri yönetimi süreçlerini destekleyerek genel çevresel performansı iyileştirmelerine olanak tanır [33].

 

 

5. Zorluklar ve Çözüm Önerileri

5.1 PLM Uygulamalarında Karşılaşılan Zorluklar

• Veri Entegrasyonu: PLM sistemlerinin etkin bir şekilde çalışabilmesi için, farklı bilgi sistemleri arasında veri entegrasyonunun sağlanması gerekmektedir. Ancak, çok sayıda ve çeşitli bilgi sisteminin aynı anda işlev görmesi durumunda, bu entegrasyon süreci önemli teknolojik engellerle karşılaşabilmektedir [25]. Ayrıca, PLM’nin çeşitli aşamalarında üretilen verilerin tutarlı ve doğru şekilde bütünleştirilmesi, sürdürülebilirlik hedeflerine ulaşmada hayati bir rol oynamaktadır [34].
• Kültürel Değişim: PLM uygulamalarının başarılı bir biçimde hayata geçirilmesi, organizasyon kültüründe önemli değişiklikler gerektirebilir. Bu durum, çalışanların yeni sistemlere adapte olmasını ve mevcut süreçlerin yeniden yapılandırılmasını zorunlu kılmaktadır. Özellikle, sürdürülebilirlik odaklı bir PLM stratejisinin benimsenmesi, organizasyonel kültürde köklü dönüşümlere yol açabilir [35].
• Maliyet: PLM sistemlerinin uygulanması ve devam ettirilmesi yüksek maliyetler doğurabilir. Bu maliyetler, yazılım ve donanım yatırımları, eğitim programları ve süreç iyileştirme çalışmaları gibi çeşitli kalemleri kapsamaktadır. Sürdürülebilirlik odaklı PLM uygulamalarında ise ek maliyet unsurları öne çıkabilmektedir [24].

5.2 Zorlukların Üstesinden Gelmek İçin Çözüm Önerileri

• Veri Entegrasyonu İçin Çözümler: Veri entegrasyonundaki zorlukların giderilmesi için, akıllı ürünler ve kapalı döngü ürün yaşam döngüsü yönetimi gibi yenilikçi teknolojilerden faydalanılabilir. Bu yaklaşımlar, farklı sistemler arasında veri akışını kolaylaştırarak çevresel etkilerin azaltılmasına katkı sağlayabilir [25].
• Kültürel Değişim İçin Çözümler: Organizasyonel değişim yönetimi stratejileri geliştirilerek ve çalışanların yeni sistemlere adaptasyonu desteklenerek kültürel değişim engelleri aşılabilir. Eğitim programları ile değişim yönetimi süreçlerinin etkili bir şekilde uygulanması, çalışanların uyum sürecini hızlandıracaktır [35].
• Maliyet Yönetimi İçin Çözümler: PLM sistemlerinin kademeli olarak devreye alınması ve maliyet-fayda analizleriyle yatırım kararlarının desteklenmesi, maliyet yönetiminde etkili bir yaklaşım olabilir. Ayrıca, sürdürülebilirlik performans göstergeleri kullanılarak, yapılan yatırımların uzun vadeli getirileri değerlendirilebilir [36].
• Sürdürülebilirlik Odaklı Bir PLM Stratejisi Oluşturmak İçin Öneriler: Ürün yaşam döngüsünün her aşamasında sürekli bilgi paylaşımını sağlamak, sürdürülebilir bir PLM stratejisinin temelini oluşturur. PLM sistemlerinin sürdürülebilir kalkınma ve mühendislik süreçlerine entegrasyonu, çevresel ve ekonomik performansın iyileştirilmesine katkıda bulunabilir [34]. Ayrıca, belirlenen sürdürülebilirlik performans göstergeleri ile süreçlerin izlenmesi ve sürekli iyileştirilmesi sağlanabilir [36].

 

 

6. Sonuç

 

Ürün Yaşam Döngüsü Yönetimi (PLM), sürdürülebilirlik hedeflerine ulaşmada kritik bir araç olarak öne çıkmaktadır. PLM, ürünlerin tüm yaşam döngüsü boyunca bilgi akışını optimize ederek, çevresel etkileri azaltma ve sürdürülebilir üretim süreçlerini destekleme potansiyeline sahiptir. PLM'nin sürdürülebilirlik için sağladığı bu temel, ürün geliştirme, üretim, kullanım ve bertaraf süreçlerinde daha sürdürülebilir bir paradigma oluşturulmasına olanak tanır.

İşletmelerin sürdürülebilirlik stratejilerine PLM'yi entegre etmeleri, bilgi yönetimini kolaylaştırarak sürdürülebilirlik hedeflerine ulaşmalarını sağlar. PLM sistemleri, ürün yaşam döngüsünün her aşamasında paydaşlar arasında bilgi paylaşımını artırarak, sürdürülebilirlik yönetimini daha etkin hale getirir. Bu entegrasyon, işletmelerin sürdürülebilir uygulamaları benimsemelerine ve sürdürülebilir kalkınma hedeflerine katkıda bulunmalarına yardımcı olur.

Gelecekteki araştırmalar, PLM'nin sürdürülebilirlik ile entegrasyonunu daha da derinleştirmeye odaklanmalıdır. Özellikle, sürdürülebilir PLM'nin operasyonel düzeydeki uygulamalarını geliştirmek ve yeni teknolojilerin bu alandaki etkilerini araştırmak önemlidir. Ayrıca, PLM'nin coğrafi bilgi sistemleri ve yaşam döngüsü değerlendirmesi ile entegrasyonu, sürdürülebilir kalkınma için yeni yapılar oluşturabilir. Bu tür araştırmalar, PLM'nin sürdürülebilirlik hedeflerine ulaşmada daha etkili bir araç haline gelmesine katkıda bulunacaktır.

Sonuç olarak, PLM'nin sürdürülebilirlik hedeflerine ulaşmada kritik bir araç olduğu, işletmelerin sürdürülebilirlik stratejilerine entegrasyonunun önemi ve gelecekteki araştırmaların bu alandaki potansiyel yönleri vurgulanmıştır. Bu, sürdürülebilir bir gelecek için PLM'nin rolünü daha da güçlendirecektir.

 

 

Kaynaklar

[1]UYGUR, S. M., Büşra, K. A. Y. A., & BAYAR, S. B. (2023). Eko-Etiketleme Girişimi İklim Değişikliği ve Sürdürülebilir Turizm için Çözüm Olabilir Mi? Nitel Bir Araştırma (Can Eco-Labelıng Initıatives Be The Solution for Climate Change and Sustainable Tourism? A Qualitatıve Research). Journal of Tourism & Gastronomy Studies, 11(4), 2963-2990.

[2]Acar, S. (2024). İç Denetimin Sürdürülebilirlik Süreçlerindeki Rolü ve Önemi: İşletmeler İçin Stratejik Yaklaşımlar. Denetişim, (31), 129-143.

[3]Sarı, G., & Sayer, S. (2021). PLM KULLANIMI İLE ÜRÜN GELİŞTİRME SÜRECİNDE ETKİN BİLGİ AKIŞININ SAĞLANMASI. Mühendis ve Makina, 62(704), 513-533.

[4]Kuban, D., & Yeşilay, R. B. (2021). PLM VE İNOVASYON: PLM, İNOVASYON İÇİN BİR KOLAYLAŞTIRICI OLABİLİR Mİ?. International Journal of 3D Printing Technologies and Digital Industry, 5(1), 76-84.

[5]Yeşilay, R. B., & Filik, A. (2020). COVID-19 ile ivmelenen dijitalleşmenin PLM’e etkileri. Mühendis ve Makina, 61(701), 320-337.

[6] Andriankaja, H., Vallet, F., Le Duigou, J., & Eynard, B. (2015). A method to ecodesign structural parts in the transport sector based on product life cycle management. Journal of Cleaner Production, 94, 165-176.

[7] Lin, J., Rohleder, C., & Nurcan, S. (2018, June). Material management in LCA integrated PLM. In 2018 IEEE International Conference on Engineering, Technology and Innovation (ICE/ITMC) (pp. 1-9). IEEE.

[8] Seyis, S. (2020). Mixed method review for integrating building information modeling and life-cycle assessments. Building and Environment, 173, 106703.

[9] Viau, S., Majeau-Bettez, G., Spreutels, L., Legros, R., Margni, M., & Samson, R. (2020). Substitution modelling in life cycle assessment of municipal solid waste management. Waste Management, 102, 795-803.

[10] Withanage, S. V., & Habib, K. (2021). Life cycle assessment and material flow analysis: two under-utilized tools for informing E-waste management. Sustainability, 13(14), 7939.

[11] Plm, W. (2019). PLM and EPDB Integration. (https://www.siliconexpert.com/wp-content/uploads/2020/10/SiliconExpert-White-Paper-Windchill-PLM-and-EPDB-Integration.pdf)

[12] Sasso, R. A., Filho, M. G., & Ganga, G. M. D. (2025). Synergizing lean management and circular economy: Pathways to sustainable manufacturing. Corporate Social Responsibility and Environmental Management.

[13] Nascimento, D. L. M., Alencastro, V., Quelhas, O. L. G., Caiado, R. G. G., Garza-Reyes, J. A., Rocha-Lona, L., & Tortorella, G. (2019). Exploring Industry 4.0 technologies to enable circular economy practices in a manufacturing context: A business model proposal. Journal of manufacturing technology management, 30(3), 607-627.

[14] Avilés-Palacios, C., & Rodríguez-Olalla, A. (2021). The sustainability of waste management models in circular economies. Sustainability, 13(13), 7105.

[15] Sharma, M., Joshi, S., & Kumar, A. (2020). Assessing enablers of e-waste management in circular economy using DEMATEL method: An Indian perspective. Environmental Science and Pollution Research, 27(12), 13325-13338.

[16] Elroi, H., Zbigniew, G., & Agnieszka, W. C. (2023). Enhancing waste resource efficiency: circular economy for sustainability and energy conversion. Frontiers in Environmental Science, 11, 1303792.

[17] Do, Q., Ramudhin, A., Colicchia, C., Creazza, A., & Li, D. (2021). A systematic review of research on food loss and waste prevention and management for the circular economy. International Journal of Production Economics, 239, 108209.

[18] Sanguino, R., Barroso, A., Fernández-Rodríguez, S., & Sánchez-Hernández, M. I. (2020). Current trends in economy, sustainable development, and energy: a circular economy view. Environmental Science and Pollution Research, 27, 1-7.

[19] Ebinger, F., & Omondi, B. (2020). Leveraging digital approaches for transparency in sustainable supply chains: A conceptual paper. Sustainability, 12(15), 6129.

[20] Haffar, S., & Özceylan, E. (2024). Blockchain-based system for supplier selection in sustainable and leagile supply chains. IEEE Access.

[21] Luthra, S., Govindan, K., Kannan, D., Mangla, S. K., & Garg, C. P. (2017). An integrated framework for sustainable supplier selection and evaluation in supply chains. Journal of cleaner production, 140, 1686-1698.

[22] Bai, C., Kusi-Sarpong, S., Badri Ahmadi, H., & Sarkis, J. (2019). Social sustainable supplier evaluation and selection: a group decision-support approach. International Journal of Production Research, 57(22), 7046-7067.

[23] Helman, J., Rosienkiewicz, M., Cholewa, M., Molasy, M., & Oleszek, S. (2023). Towards GreenPLM—key sustainable indicators selection and assessment method development. Energies, 16(3), 1137.

[24] Conlon, J. (2020). From PLM 1.0 to PLM 2.0: the evolving role of product lifecycle management (PLM) in the textile and apparel industries. Journal of Fashion Marketing and Management: An International Journal, 24(4), 533-553.

[25] Främling, K., Holmström, J., Loukkola, J., Nyman, J., & Kaustell, A. (2013). Sustainable PLM through intelligent products. Engineering Applications of Artificial Intelligence, 26(2), 789-799.

[26] Golovatchev, J., & Budde, O. (2011). Sustainability through Next Generation PLM in Telecommunications Industry. In Glocalized Solutions for Sustainability in Manufacturing: Proceedings of the 18th CIRP International Conference on Life Cycle Engineering, Technische Universität Braunschweig, Braunschweig, Germany, May 2nd-4th, 2011 (pp. 549-553). Springer Berlin Heidelberg.

[27] Bonvehi Rosich, M. (2011). Integration of Sustainable Supply Chain Management in PLM system.

[28] Monaga-Reina, R., de-Las-Heras, A., Luque-Sendra, A., & Lama-Ruiz, J. R. (2021). Improvement of sustainability management through a plm structure. Good practices and a case study. Dyna (Spain), 96, 373-378.

[29] Rusch, M., Schöggl, J. P., & Baumgartner, R. J. (2023). Application of digital technologies for sustainable product management in a circular economy: A review. Business strategy and the environment, 32(3), 1159-1174.

[30] Oláh, J., Aburumman, N., Popp, J., Khan, M. A., Haddad, H., & Kitukutha, N. (2020). Impact of Industry 4.0 on environmental sustainability. Sustainability, 12(11), 4674.

[31] Ünal, A. F., Albayrak, Ö., & Ünal, P. (2023, July). Impact of Digital Twin Technology Utilization in Manufacturing on Sustainability: An Industrial Case Study. In 2023 Portland International Conference on Management of Engineering and Technology (PICMET) (pp. 1-10). IEEE.

[32] Rigó, L., Fabianová, J., Lokšík, M., & Mikušová, N. (2024). Utilising Digital Twins to Bolster the Sustainability of Logistics Processes in Industry 4.0. Sustainability, 16(6), 2575.

[33] Chauhan, S., Singh, R., Gehlot, A., Akram, S. V., Twala, B., & Priyadarshi, N. (2022). Digitalization of supply chain management with industry 4.0 enabling technologies: a sustainable perspective. Processes, 11(1), 96.

[34] Duque Ciceri, N., Garetti, M., & Terzi, S. (2009). Product lifecycle management approach for sustainability. In Proceedings of the 19th cirp design conference–competitive design. Cranfield University Press.

[35] Seegrün, A., Hardinghaus, L., Riedelsheimer, T., & Lindow, K. (2024). Incorporating sustainability into product lifecycle management: a systematic literature review. Proceedings of the Design Society, 4, 1437-1446.

[36] Nappi, V., & Rozenfeld, H. (2013, November). Sustainability performance indicators for product lifecycle management. In 22nd International Congress of Mechanical Engineering (COBEM).