Orta Koridor Çin'i Belirsizlikten Koruyacak

Çin'in Rusya veya Pakistan'daki yatırımlarından vazgeçmesi gerçekçi değil, ancak bu ikisinin sırasıyla AB ve Batı Asya/Afrika karşısındaki bağlantı rolleri, Orta Koridor aracılığıyla Türkiye ve İran tarafından tamamlanabilir.

Bu yılın başına kadar, Çin'in büyük stratejisi, Avrasya'yı entegre etmek için Kuşak ve Yol Girişimi (BRI) genelinde bir bağlantı koridorları ağına güvenmek ve böylece Pekin'in daha eşit olduğuna inandığı Batılı olmayan küreselleşme modelini ilerletmekti. Azalan “Batı merkezli hegamonyadan”  daha adil ve çok kutuplu bu  iddialı plan, BRI'nin Rus ve Pakistan rotalarının uygulanabilirliği hakkındaki  ani bir belirsizlik yaratan -iki siyah kuğu- olayı tarafından aniden kesintiye uğradı: Moskova'nın Ukrayna'da devam eden özel askeri operasyonu ve İslamabad'ın skandal hükümet değişikliği.

İlk bahsedilen, ABD liderliğindeki Batı'yı, Rusya ve AB'nin zorunlu olarak ayrılmasıyla sonuçlanan benzeri görülmemiş yaptırımlar uygulamaya teşvik ederken, ikincisi, küresel pivot devletin bağımsızlıktan bu yana BLA teröristleri tarafından da sömürülen en kötü siyasi krizine yol açtı. Rusya ile ilgili olarak, Doğu ve Batı Avrasya arasındaki kara ticareti için artık gerçekçi bir geçiş rotası değil. Pakistan'a gelince, yeni yetkililerin spekülatif ABD yanlısı ekseninin Çin'in pahasına gerçekleşeceğine dair şüpheler var. BLA'nın son terörist saldırısı aynı zamanda tüm Konfüçyüs Kurumu öğretmenlerinin güvenlikleri için evlerine dönmesine yol açtı.

Çin, Rusya ve Pakistan'ı, özellikle de sırasıyla BRI'nin Avrasya Kara Köprüsü ve Çin-Pakistan Ekonomik Koridoru (CPEC) nedeniyle Avrasya'nın geri dönüşü olmayan çok kutuplu entegrasyonunda gerçekten vazgeçilmez roller oynadığı için, dünyanın herhangi bir yerindeki en iyi stratejik ortakları arasında sayıyor. Bununla birlikte, şu anda güvenilirlikleri yılın başında olduğundan daha az, bu yüzden Çin, Orta Koridor'a daha fazla odaklanarak belirsiz bir süre devam edebilecek belirsizliklerine karşı anlaşılır bir şekilde korunmaya başlayabilir.

Bu proje, Güney Kafkasya, Hazar Denizi ve Orta Asya üzerinden Türkiye ile Çin arasındaki bağlantı yolunu ifade etmektedir. Mevcut koşullarda, en uygulanabilir trans-Avrasya koridorunu temsil ediyor. Daha önce Orta Asya'nın en istikrarlı devleti olarak kabul edilen Kazakistan'ın Ocak ayında ani terörist ele geçirme girişiminin kanıtladığı gibi, kuşkusuz bununla ilişkili bazı riskler var. Bununla birlikte, günümüzde Rusya ve Pakistan'a bağlı bağlantı riskleriyle karşılaştırıldığında, Orta Koridor her açıdan çok daha güvenilir ve güvenlidir.

Çin Halk Cumhuriyeti'nin bu pragmatik yedekleme planını bastırmasının sonuçları, Rusya ve Pakistan'ın jeo-ekonomik stratejilerinde bir anahtar rol oynayacağı  için çok büyük sonuçlar doğurabilir. Bu Pekin'in suçu olmasa da, aldıkları kararlardan dolayı  onları yargılamak için değil, sadece Çin'in, öngörülen ortak topluluk nedeniyle insanlığın daha büyük yararına olduğunu düşündüğü çıkarlarını ilerletmek amacıyla  kontrolü veya etkisi dışındaki olaylara yanıt vereceğini belirtmek içindir. 

Rusya ve Pakistan, diğer ülkeler gibi açıkça insanlığın bir parçasıdır, ancak Çin, BRI yumurtalarının orantısız bir miktarını sepetlerinde tutamaz. Tabiri caizse -bu yüzden muhtemelen koşullar tarafından-  önümüzdeki dönemde Orta Koridor'a daha fazla odaklanmaya zorlanacak. Türkiye ile ilişkilerinde, bu Batı Asya ülkesindeki bazılarının Çin'in terörist olarak gördüğü Uygur ayrılıkçılarına duyduğu sempatiden kaynaklanan  sıkıntılara rağmen; Rusya ve Pakistan  ilişkileri  genellikle sağlamdır.   

Açıklamak gerekirse, Avrupa, tıpkı son zamanlarda Rusya ile olan ilişkilerini kestiği gibi, Çin ile olan bağlarını kesmesi için Amerikalı efendisi tarafından henüz baskı altında değil. Şu an için Halk Cumhuriyeti ile karmaşık ekonomik karşılıklı bağımlılık ilişkisi içindeler, ancak Rusya üzerinden geçen Avrasya Kara Köprüsü artık gelecekteki kara ticaretini yürütmek için uygun bir araç değil. Bu nedenle, Türkiye'ye demirlenen Orta Koridor, mallar Süveyş Kanalı'na bağımlı kalmak yerine AB ile Çin arasındaki bu yoldan geçebileceği için çok daha çekici.

Cumhurbaşkanı Erdoğan, ABD öncülüğündeki Batı'nın Türkiye üzerindeki baskısını azaltmak için devletinin Avrasya entegrasyonundaki beklenmedik şekilde orantısız jeo-ekonomik rolünden faydalanabilir, tıpkı Avrupa'da bir AB-İsrail boru hattı anlaşmasını perçinlemeyi başarması durumunda aynı şeyi yapabileceği gibi. Orta Koridor'dan yararlanacak tek Müslüman Büyük Güç o değil,  komşu İran da ileriye dönük olarak bu durumdan yararlanabilir.  Bu BRI rotasına Türkmenistan üzerinden veya belki de Afganistan ve Tacikistan üzerinden;  Çin'e kendi “Fars Koridoru”na öncülük ederek bağlanabilir.

Hangi şekilde olursa olsun, geçen yılki 25 yıllık stratejik ortaklık anlaşmasından sonra İran ve Çin arasında birbirleriyle olan bağlantılarını güçlendirmek için karşılıklı çıkar olduğuna şüphe yok. Bunu muhtemelen CPEC'i batı yönünde genişleterek (W-CPEC+) yapabilirlerdi, ancak Pakistan'da yeni keşfedilen siyasi ve güvenlik belirsizliği bunu öngörülebilir bir gelecek için yaşanmaz hale getirdi, bu nedenle Çin'in Orta Koridorunu  İran'a genişletmeye devam etmesinin nedeni budur.  

Çin'in Körfez Krallıkları ile bağları da çok güçlü, özellikle de Halk Cumhuriyeti, ekonomilerini şimdiye kadar kaynak ihracatına orantısız bağımlılıklarından uzaklaştırmak için sistemik reform programlarına yatırım yapmayı planladığından beri. İran'la ilişkileri karmaşık kalırken, özellikle Tahran'ın Abu Dabi ve Riyad ile bağları açısından, yakınlaşmaya doğru “bebek adımları”  atma konusunda son bir yılda gözle görülür ilerleme kaydedildi. Bunun devam etmesi durumunda İran, reel sektör Çin-Körfez ticaretini kolaylaştırmak için transit devlet görevi görebilir.

İran aynı zamanda komşu Pakistan gibi Hint Okyanusu'na da bitişiktir, ancak ikincisinin aksine, İran siyasi ve güvenlik belirsizliğine batmış değildir, bu nedenle Pakistan'ın kolaylaştırma konusunda oynaması gereken öngörülen rolü tamamlayabilir.

Çin-Afrika ticareti…Bu analizde yazılanları kimse yanlış anlamamalı: Çin'in Rusya veya Pakistan'daki yatırımlarından vazgeçmesi gerçekçi değil, ancak bu ikisinin sırasıyla AB ve Batı Asya/Afrika karşısındaki bağlantı rolleri; Orta Koridor - İran  üzerinden  Türkiye ve Pakistan tarafından tamamlanabilir.  

Tüm bunların anlamı, Rusya ve Pakistan'daki belirsizliğin, kendi çıkarları ve Avrasya'nın çok kutuplu entegrasyonundaki rolleri için zararlı olmakla birlikte, Çin'in Orta Asya-Hazar Denizi-Güney'ine daha fazla odaklanarak BRI'yi çeşitlendirmesi için beklenmedik fırsatlar sağlamasıdır. Kafkasya-Körfez yönü, nispeten daha  güvenli Orta Koridor üzerinden, Türkiye/İran, bundan en çok yararlanacak iki Büyük Güç. Çin ile aralarındaki orta ve küçük ölçekli ülkeleri saymıyorum bile... Tümüyle, kapsamlı kazanımlar aksiliklerden daha ağır basabilir.

Yazan  : Andrew Korybko

Gazeteci / Politik Analist

 

World Media Group (WMG) Haber Servisi