Esad Sonrası Suriye

Esad sonrası Suriye topyekûn bir çöküşün eşiğinde ve bu süreç kısa sürede engellenmezse dünyanın en büyük terör yuvasına dönüşebilir.

Suriye Arap Ordusu'nun (SAA) son on gündeki çöküşü ve Esad'ın Pazar sabahı erken saatlerde Şam'dan ayrılması yeni bir Suriye'nin şafağını müjdeliyor. En yakın risk, tıpkı daha önce Afganistan, Irak ve Libya'da olduğu gibi tüm ülkenin çökmesi. Bu da sayısız küresel terör tehdidinin ortaya çıkabileceği bir istikrarsızlık kara deliği yaratabilir. İşte Esad sonrası Suriye'nin bu karanlık geleceği yaşamasını önlemek için olması gerekenler: 

1. Ordu ve Güvenlik Güçleri Sağlam Kalmalıdır

Daha önceki üç devlet çöküşü vakası, dış destekli rejim değişikliği planlarının başarıya ulaşmasından kısa bir süre sonra ordu ve güvenlik servislerinin dağılmasıyla karakterize edilmişti. Suriye'nin durumunda ise SAA, kim bilir nereye, belki de Alevilerin çoğunlukta olduğu kıyılara doğru çekiliyor olsa da hala bir kurum olarak varlığını sürdürüyor. Bu nedenle dağılmaması ve her şeyin kontrolden çıkmamasını sağlamak için terörist olmayan hükümet karşıtı muhalefetle (NTAGO) işbirliği yapması zorunludur.

2. Siyasi Reform Gecikmeden Başlamalıdır

Lavrov Cumartesi günkü Doha Forumu'nda verdiği mülakatta Suriye hükümeti ve NTAGO'nun, yeni bir anayasa ve BM gözetiminde seçimler gibi köklü siyasi reformlar yapılmasını öngören 2015 sonundaki 2254 sayılı BMGK kararını derhal uygulaması gerektiğini defalarca vurguladı. Esad'ın NTAGO ile uzlaşmayı reddetmesi nihayetinde bu felakete yol açtı. Ancak Başbakan Celali'nin siyasi geçiş sürecinde geçici lider olarak görev yapacağı bildiriliyor ki bu da olumlu bir işaret.

3. Rusya Tarafından Yazılan Anayasa Taslağı Yeniden Canlandırılmalıdır

Geçtiğimiz ayın sonlarında “Suriye'nin Sürprizle Karşılaşmasının Beş Sebebi ‘nden birinin Esad'ın Ocak 2017’deki ilk Astana Zirvesi'nde Rusya tarafından kaleme alınan ve o dönemde burada yapıcı bir şekilde ayrıntılı olarak eleştirilen anayasa taslağını reddetmesi olduğu değerlendirilmişti. Esad'ın aradan çekilmesiyle, bu belgenin Şam'dan yapmasını istediği çok sayıda taviz nihayet gerçeğe dönüşebilir ve hatta yeni koşullar göz önüne alındığında yazarlarının başlangıçta öngördüğünden daha ileri götürülebilir.

4. Alevi ve Kürt Azınlıklar Korunmalıdır

Alevi kıyıları şimdilik Türkiye destekli Heyet Tahrir el-Şam (HTŞ) teröristlerinin kontrolü dışında kalırken, ABD destekli Kürtlerin kontrolündeki kuzeydoğu da cihatçılardan korunması gereken azınlıklar arasında yer alıyor. Bu amaçla, yukarıda bahsi geçen belge Bosna benzeri geniş bir federal özerkliğin temelini oluşturabilir ve bu da Trump'ın RFJ Jr'ın yapmayı planladığını iddia ettiği gibi ABD güçlerini oradan çekmesi halinde kuzeydoğu gibi sahilin de Rusya'nın “etki alanına” girmesiyle sonuçlanabilir.

5. Geçici Hükümet Rusya'nın Üslerini Korumalıdır

Ve son olarak Rusya, 2015'ten itibaren Esad'a yardım ettiği gibi geçici Suriye hükümetine de teröristlerle mücadelede yardım edebilir, dolayısıyla bu amaçla üslerini korumasına izin vermelidir. Rusya'nın çekilmesi Suriye devletini savunmasız ve Alevilerin çoğunlukta olduğu sahili HTŞ'nin insafına terk edecektir. Aslında Rusya'nın Suriye'ye müdahalesi terörle mücadele saikleriyle gerçekleştiğinden, ulusal güvenlik bahaneleriyle çekilmeyi reddedebilir ve muhtemelen varlığını meşrulaştırmak için bağımsız bir kıyı devletinin ebeliğini yapabilir.

Esad sonrası Suriye topyekûn bir çöküşün eşiğinde ve bu süreç kısa sürede önlenmezse dünyanın en büyük terör yuvasına dönüşebilir. Bunun olmasını engellemenin en etkili yolu bu analizde yer alan beş tavsiyeye uymaktır. Daha azı en kötü senaryonun gerçekleşme ihtimalini büyük ölçüde arttıracaktır, ancak bu durumda bile Rusya Suriye'deki teröristleri bombalamaya devam eder ve bağımsız bir kıyı devletinin kurulmasını desteklerse zararın bir kısmını hafifletebilir.