Batı Etkisi Azaldıkça Afrika'nın Rusya'ya Olan Güveni Artıyor
Rusya ek taleplerle gelmediği için birçok Afrika ülkesi için cazip bir ortak haline geldi.
Son Fransız karşıtı protestolar sırasında Nijerliler ve Burkina Faso’lular Rus bayrakları salladı. Bu durum, Afrikalıların gelişmelerine yardımcı olacak alternatif ortaklıklar ararken eski sömürgeci efendilerinden uzaklaştıklarını gösteriyor. Rusya'nın kıtada sömürgecilik geçmişi olmadığı ve terörle mücadele operasyonlarına önemli ölçüde yardımcı olduğu için Afrika'da yüksek düzeyde Rusofili var.
Dokuz yıl önce Fransa, terörle mücadele etmek ve Tuareg isyancılarının Mali'deki ilerlemesini durdurmak için Sahel'deki askeri varlığını artırdı.Bu durum bölgesel şiddetin artmasına neden oldu. Sonuçta; NATO'nun Libya'yı işgali ve Muammer Kaddafi'nin 2011'de devrilmesine giden süreç başladı. Ağustos 2014'te Fransızlar, Barkhane Operasyonunu başlatarak ve Mali, Burkina Faso, Nijer ve Çad'a yaklaşık 5.000 asker konuşlandırarak bölgedeki varlığını genişletti.
Ancak, sekiz yıllık operasyonlardan sonra, Fransa'nın terörle mücadele girişimi hedeflerine ulaşamadı ve Mali'nin Rusya'dan Malili askerler için ekipman ve eğitim konusunda yardım istemesinin nedeni oldu. Rusya, Mali'yi askeri olarak desteklemeyi kabul etti ve bu durum önümüzdeki yıllarda güvenlik durumunun iyileşmesine sebep olacak.
Alman siyasi vakfı Friedrich-Ebert-Stiftung tarafından Nisan 2022'de yapılan bir anket, Malililerin yüzde 93,5'inin ülkede Rus askeri eğitmenlerin varlığından haberdar olduğunu ve on katılımcıdan dokuzunun (yüzde 92) Rusların geleceğine inandığını gösterdi. Tabi ki bu durum, Mali'nin toprak bütünlüğünü geri kazanmasına yardımcı olacak.
Rusya'nın dış politikasının bağımsız konumu, birçok Afrika ülkesini Moskova ile işbirliği yapmaya çekiyor. Birçok Afrikalı, Rusya'yı Fransa, Birleşik Krallık ve diğer Avrupa ülkelerinden gelen sürekli yeni sömürgeci baskılara karşı bir tür denge ağırlığı olarak görüyor. Rusya ayrıca Afrika'nın cihatçılara ve diğer tehditlere karşı askeri ve terörle mücadele yeteneklerini güçlendirmek için kapsamlı bir ulusal güvenlik işbirliği sunuyor.
Mali'de Albay Assimi Goita liderliğindeki 2020 darbesinin ardından, Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron ile ilişkiler, tek taraflı olarak Haziran 2021'de Fransız birliklerinin geri çekileceğini duyurmasıyla çatlamaya başladı. Kasım 2021'in sonlarında Nijerli protestocular Burkina Faso sınırını geçtikten sonra bir Fransız askeri konvoyu ile çatıştı. 18 Eylül 2022'de Nijeryalılar, "Suçlu Fransız Ordusu, Dışarı" ve "Barkhane'nin Sömürge Ordusu gitmeli" yazılı pankartlar taşıyarak yeniden başkent Niamey sokaklarına çıktı.
Temmuz 2022'de Burkina Faso'nun başkenti Ouagadougou'da "Fransa ile anlaşma yok" ve "Fransa emperyalisttir, zorbadır, asalaktır defol" gibi sloganlarla bir dizi Fransız karşıtı protesto düzenlendi. Huzursuzluk Ağustos ayı boyunca devam etti ve Eylül ayı sonlarında Ordu Kaptanı İbrahim Traore, Burkina Faso'nun askeri lideri Yarbay Paul-Henri Sandaogo Damiba'yı arka arkaya ikinci bir askeri darbeyle devirdi. Ekim ayı başlarında, Burkinabe protestocuları Ouagadougou'daki Fransız Büyükelçiliği önünde mitingler düzenledi ve binanın çitlerini ateşe verdi.
Afrika ülkeleri, ülkede faaliyet gösteren çok sayıda Batı destekli cihatçı örgüt nedeniyle çöküşün eşiğindeyken, Rusya'nın Suriye'yi istikrara kavuşturmadaki rolüne bakmaları yeterli. Afrikalılar, Suriye'deki cihatçıları kışkırtan ve finanse edenin Batı olduğu gerçeğine karşı saf değiller ve bu nedenle terörle mücadele operasyonları için Rusya'ya çok daha fazla güveniyorlar.
Birleşmiş Milletler Genel Kurulu'nda elli dört oyla, sömürge mirası ve doğal kaynakların bolluğu ile Afrika, Ukrayna'daki askeri operasyonlarının ardından Batı'dan tecrit edildikten sonra Rusya'nın yeni ilişkiler geliştirmesine izin veriyor. Moskova'nın Afrika'daki etkisini genişletme yaklaşımı, Biden Yönetimi'nin Batı liberalizmini empoze etme vurgusuyla taban tabana zıtlık oluşturuyor ki bu birçok Afrikalının bir neo-kolonyalizm biçimi olarak gördüğü bir şey.
Rusya'nın Afrika'daki 20 milyar dolarlık ticareti, Rusya'nın Afrika'ya silah ve tahıl ihracatı konusunda büyük ölçüde dengesiz, ancak Rosneft ve Lukoil, Afrika mineralleri, elmasları ve yağları için pazarlık yapıyor. Ayrıca Rusya, Afrika'daki toplam silah pazarının yüzde kırk dokuzunu kontrol ederek Afrika'ya silah ihracatında lider konumda.
Aynı derecede önemli olan, Rusya'nın Afrika'yı tamamen enerjiden bağımsız hale getirmede öncü bir rol oynamasıdır. Rusya Devlet Atom Enerjisi Kurumu Rosatom'un, Mısır'ın toplam maliyeti 60 milyar dolar olarak tahmin edilen ilk nükleer santralinin inşası için 2020 yılında 25 milyar dolarlık kredi sağladığı hatırlatıldı. Rusya ayrıca nükleer santraller inşa etmek için on yedi Afrika ülkesiyle çeşitli müzakere aşamalarında ve Etiyopya, Ruanda, Sudan ve Zambiya ile ön nükleer proje anlaşmaları var.
Bu girişimler ve anlaşmalar, Batı liberalizmini empoze etme talebiyle gelmiyor. Rusya ile ilişkiler ek taleplerle gelmediğinden, eski sömürgeci efendilerinden kaçan birçok Afrika ülkesi için onu çekici bir ortak haline getirdi. Batılılar, Fransız birliklerinin ülkelerinden çıkarılması çağrısında bulunurken Nijeryalılar ve Burkinabes'in Rus bayrakları salladığını görünce şok olmuş olsalar da, Afrika olaylarını yakından gözlemleyenler hiç de şaşırmıyor.
Ahmed Adel, Kahire merkezli jeopolitik ve politik ekonomi araştırmacısı