AKP'nin Tavizleri

Türkiye iç dengesi: Türkiye’de halk nezdinde “milli duruş” algısı hassas. Erdoğan’ın dış adımları, içeride muhaliflerce eleştirilirse siyasi maliyete dönüşebilir; bu nedenle bazı söylenenler iç politika için incelikle paketleniyor. 

CHP ve muhalif medya — görüşmeyi “Erdoğan’ın dış meşruiyet arayışı” ve iç sorunları örtme hamlesi olarak yorumladı; bazı muhalefet figürleri görüşme öncesi/sırası Trump Jr. iddiaları gibi söylenteleri gündeme taşıdı ve “gizli pazarlık” söylemini kullandı. Batılı düşünce kuruluşları ve uluslararası medya, görüşmeyi “sinyal verme / pazarlık zemini yaratma” olarak okuyor — somut ve bağlayıcı kararlardan önce bürokratik onay süreçleri (ABD Kongresi, Türkiye iç mevzuatı, kontrat detayları) gerektiği vurgulanıyor.

Görüşme büyük oranda “pazarlık ve sinyal” verdi: bazı somut adımlar (tarifelerin kaldırılması; Boeing niyetleri; LNG anlaşmaları) hemen görülebilir oldu; diğer başlıklar (F-35, Ruhban Okulu, Rus enerji alımlarının durdurulması) söylem/sinyal düzeyinde ve gerçekleşmesi için daha fazla süreç gerekiyor. 

Aşağıda analistler  tarafından dile getirilen Erdoğan’ın verdiği  ödünleri toparladık.

Gümrük vergilerinin düşürülmesi / ABD ürünlerine kolaylık sağlanması

Erdoğan görüşme öncesinde ABD ürünlerine uygulanan gümrük vergilerinin indirilmesini işaret etmiş; böylece ticaret engelleri azaltılacağı sinyali verilmiş.  GMF analizine göre, Erdoğan “Amerika’nın ürünlerine uygulanan tarifeleri düşürme” yönünde işaretler verdi. 

Ruhban Okulu’nun yeniden açılması

Ruhban Okulu’nun yeniden açılması konusunda “gerekirse ne gerekiyorsa yapılabilir” ifadesi. Trump basın karşısında Ruhban Okulu (Heybeliada Ruhban Okulu) konusunu gündeme getirince, Erdoğan “gerekirse ne gerekiyorsa yaparız” demiş. Bu, Türkiye’nin daha önce hassas davrandığı dinsel azınlık hakları açısından bir yumuşama sinyali sayılıyor. Daily Sabah haberi de bu ifadenin görüşmede geçtiğini kaydediyor. 

F-35 satış yasağının kaldırılabileceğine dair umut

Türkiye, ABD’den sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) temini ve ortak enerji projeleri konusunda görüşmeler yapma niyetini ortaya koymuş. AP News’te Trump’un görüşmede bu yasağı kaldırma ihtimaline işaret ettiği belirtiliyor. 

Enerji / doğalgaz konularında iş birliği sinyalleri

Trump’ın, geçtiğimiz dönemde Türkiye’ye uygulanmış F-35 satış yasağının kaldırılabileceğini ima etmesi, Erdoğan açısından bir kazanım beklentisi doğurdu. AP News’te Trump’un görüşmede bu yasağı kaldırma ihtimaline işaret ettiği belirtiliyor. 

Türkiye’nin “ne isterlerse verebiliriz” tarzında söylemler sergilemesi / sahada esneklik göstermesi. Bazı analizler, Erdoğan’ın toplantıda daha temkinli, “az konuşan” bir tavır takındığını, Trump’ın sahneyi domine etmesine izin verdiğini, iç kamuoyunda güçlü çıkış beklenirken daha ılımlı bir görünüm çizdiğini öne sürüyor. GMF analizinde Erdoğan’ın sahne duruşunda daha “sessiz” kaldığı, Trump’ın ağırlığını koyduğu yorumlanıyor. 

Ticaret hacmini artırma hedefi için “alışveriş listesi”yle gitme

Erdoğan’ın Trump’la görüşmeye yaklaşık 50 milyar dolarlık alım anlaşmaları gündemiyle geldiği, Boeing / savunma / ticaret paketleri ile lobicilik yaklaşımı izlediği haberleri çıktı. TurkiyeToday’da bu 50 milyar dolarlık “shopping list” iddiası yer alıyor.

Filistin / Gazze konularında sessizlik / ikircikli tavır

Bazı eleştirmenler, görüşmede en çok beklenen Filistin destek mesajının Erdoğan tarafından güçlü şekilde verilmediğini, Trump’ın yanında diplomatik “sıkışma” yaşandığını ileri sürüyor. ArtıGerçek’te Özgür Özel, “Filistin’in F’si yok görüşmede” diyerek bu durumu eleştiriyor. 

Eleştiriler, şüpheler ve karşı argümanlar

Bu “tavizler” çoğu zaman sinyal niteliğinde: somut, bağlayıcı adımlar değil, jestler ya da söylem bazındadır. Örneğin F-35 yasağının kaldırılması Trump tarafından “mümkün olabilir” tarzında ima edilse bile, bunu gerçekleştirmek, ABD Kongresi ve savunma-dış politika mekanizmaları açısından çok daha karmaşık süreçler içerir. 

Bazı analizler bu görüşmeyi Erdoğan’ın meşruiyet arayışı ve dış politika arka planının düzeltilmesi için yaptığı bir manevra olarak değerlendiriyor. Muhalefet temsilcileri, bu görüşmeden elde edilen kazanımların enflasyon, iç ekonomik kriz gibi sahadaki sorunları çözmeyeceğini, “stratejik müttefikten yağlı müşteri” konumuna düşüldüğünü öne sürüyorlar. Bu düşüncenin gerçekliği yadsınamaz.

Gerçek anlamda “verilen tavizler” değil, daha çok tarafların birbirine yaklaşma sinyalleri ve diplomatik manevralar söz konusu gibi görünüyor. Erdoğan’ın bu görüşmede: dış politika hamlelerinde ABD’ye karşı daha açık pozisyonlar alabileceğini göstermesi, ABD’ye uygulanan bazı tarifeleri hafifletmek ya da ABD ile enerji / savunma alanında iş birliğini genişletme yönündeki açıklamaları, dinî / kültürel hassasiyetlerle ilgili konularda (örneğin Ruhban Okulu) açıklık sinyali vermesi gibi adımlar tanımlanabilir.

Ama bunların ne kadarı fiili taahhüt haline dönüşecek; ABD Kongresi, iç politik baskılar, jeopolitik dengeler hangi talepleri kabul eder; bunlar zamanla görülecek.

Beyaz Saray görüşmesinde basına ve uzmanlara yansıyan “Erdoğan’ın verdiği/vereceği tavizler” iddialarını, her bir iddianın dayanağını, hangi kısmının somut (yükümlülük/karar) olup hangisinin söylem/sinyal olduğunu ve gerçekleşme olasılığını (yüksek/orta/düşük) kısa gerekçeleriyle verdik.  

Görüşme, Trump tarafından “Türkiye’ye bazı ayrıcalıklar verilebilir” şeklinde pozitif sinyallerin verildiği, Erdoğan cephesinden de ABD’ye yakınlaşma ve işbirliği sinyallerinin geldiği bir buluşma oldu. Çoğu “taviz” söylem/işaret şeklinde; somut, bağlayıcı adım için hem Türkiye hem de ABD tarafında daha fazla bürokratik süreç gerekiyor.

Rusya’dan enerji/alım stratejisinde baskı — “Rusya petrolünü azalt” talebi…

Trump, Türkiye’den Rusya’dan aldığı petrol/enerji alımlarını azaltmasını istedi; Erdoğan temkinli destek verdi ama hemen taahhüt yok. Enerji kaynakları, ekonomik maliyet ve alternatif tedarik altyapısı gerektirdiğinden anlık kesinti beklenmez. Gerçekleşme olasılığı: Düşük–Orta (ekonomik maliyetlar ve tedarik/zaman faktörü ağır basar).

Heybeliada Ruhban Okulu (Halki Seminary) — yeniden açılma sözü / görüşme sözü

Ne söylendi / iddia: Trump’ın gündeme getirmesiyle Erdoğan, Patrik ile görüşme ve konuyu ele alma niyetinde olduğunu belirtti. Bu dinî-hukuki hassasiyette bir yumuşama sinyali olarak algılandı. Okulun açılması yasal düzenleme, iç hukuk değişikliği ve tartışmalı eğitim mevzuatı gerektirir.

Gerçekleşme olasılığı: Orta (siyasi irade olursa teknik yol bulunabilir, ama içeride muhalefet ve hukukî süreçleri var).

Gümrük/ticaret kolaylıkları ve büyük alım anlaşmaları (Boeing, LNG vb.)

Türk havacılık/şirket kaynakları Beyaz Saray görüşmesi sonrası Boeing ile büyük uçak alımı anlaşmaları (ilan/niyet mektupları / çerçeve siparişler) açıkladı — medyada 50–225 uçak arasında farklı rakamlar döndü; bazı ilanlar Boeing tarafınca teyit edilip kademeli anlaşmalar şeklinde ilerliyor.

Erdoğan’ın “alışveriş listesi”yle gittiği, Boeing ve enerji alımları dahil büyük ticari paket arayışında olduğu; Türkiye’nin bazı tarifeleri ABD lehine düşürme işaretleri görüldü. Ticari anlaşmalar (Boeing alımı, LNG sözleşmeleri) somut görülebilir; tarifelerdeki değişiklikler ise müzakere konusu. Gerçekleşme olasılığı: Orta–Yüksek (ticari anlaşmalar pazarlıkla hızlıca ilan edilebilir; tarifeler ise karşılıklı müzakere ister).

Suriye / Gazze / Bölgesel politika uyumuna ilişkin daha yumuşak söylemler

Trump, Erdoğan’ı bölgesel bir aktör/ara bulucu olarak gösterdi; Türkiye’den Suriye politikası ve Gazze’de koordinasyon beklentisi vardı. Erdoğan’ın Filistin konusunda beklenen sert sözleri söylememesi eleştirildi. Politik uyumun fiili netleşmesi için girişimler, ortak beyanlar veya pratik adımlar gerekecek. Gerçekleşme olasılığı: Orta.

Görüşmede Erdoğan “çok sayıda jest ve uyum sinyali” verdi; ancak bugüne kadar medyaya yansıyanlar büyük oranda söylem/sinyal düzeyinde. En önemli potansiyel taviz alanları — F-35 satışının yeniden değerlendirilmesi, Rus enerji alımlarında yumuşama ve Ruhban Okulu konusunda diyalog — somutlaştıkça izlenmeli; şu an için “taviz verildi” iddiası kısmen doğru (söylem düzeyinde), tam olarak bağlayıcı/geri döndürülemez kararlar henüz açıklanmadı. 

***

Kronoloji — kısa, kesin tarihlerle (kronolojik)

22 Eylül 2025 — Türkiye, 2018’de ABD’ye karşı koymak için getirdiği bazı ek gümrük vergilerini resmen kaldırdığını açıkladı (otomobil, meyve vb.). Bu adım Beyaz Saray görüşmesi öncesi ‘ilişkileri yumuşatma’ sinyali olarak değerlendirildi. 

23–24 Eylül 2025 (New York / BM Genel Kurulu süreci) — Erdoğan New York’ta; enerji ve ticaret başlıklarında görüşmeler, Biden dönemi kopukluğunu gidermeye yönelik temaslar yoğunlaştı. Aynı dönemde BOTAS — Mercuria arasında ABD kaynaklı LNG teminine yönelik uzun dönemli anlaşma duyuruları yapıldı (20 yıl, ABD terminallerinden tedarik). Bu, enerji tedarikinin ABD’den artırılabileceğinin somut örneği oldu.

25 Eylül 2025 — Beyaz Saray (Erdoğan–Trump görüşmesi) — Oval Office ve ardından basın açıklamaları: Trump, F-35 satış yasağının kaldırılmasını “değerlendirdiklerini/edebileceklerini” söyledi; ikili savunma/ticaret görüşmeleri “olumlu” geçtiği duyuruldu. Ayrıca Trump, Türkiye’nin Rusya’dan aldığı enerji konusunda Türkiye’yi azaltmaya teşvik etti; Erdoğan görüşmeden “meaningful progress / anlamlı ilerleme” sözleriyle döndü. Resmi bağlayıcı kararlar hemen açıklanmadı.

26–27 Eylül 2025 (günler sonrası) — (Haberlere göre bu ticari adımlar görüşme gündeminin somut çıktılarından sayıldı.) 

Olasılıklar

F-35 satışının yeniden açılması — Olasılık: Yüzde  35

Gümrük/ticaret kolaylıkları / ABD’ye yönelik tarifelerin indirilmesi (resmi kaldırma adımları) — Olasılık: Yüzde  75

Boeing / büyük uçak alımları (Turkish Airlines / devlet niyetleri) — Olasılık: Yüzde  80

Heybeliada Ruhban Okulu’nun (Halki Seminary) tekrar açılmasına dair somut adımlar — Olasılık: Yüzde  40

Türkiye’nin Rusya’dan enerji alımlarını hızlı şekilde azaltması — Olasılık: Yüzde  20